Dzisiaj mija termin na dokonanie wpłaty przez pracodawców na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych dodatkowych środków pieniężnych z uwagi na zmianę w zakresie określenia wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej.

Ustawą z dnia 11 września 2019 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2019, ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz ustawy o Karcie Dużej Rodziny, która weszła w życie w dniu 23 października 2019 r. został zmieniony art. 5h ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, zwanej dalej: „UZFŚS”.

Zgodnie z nowym brzmieniem w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 lipca 2019 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 5 ust. 2 UZFŚS, należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2013 r. ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 5 ust. 7 UZFŚS. Natomiast w okresie od dnia 1 sierpnia 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 5 ust. 2 UZFŚS, należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2014 r. ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 5 ust. 7 UZFŚS. W konsekwencji równowartość dokonanych odpisów i zwiększeń, o których mowa w art. 6 ust. 2 UZFŚS, w wysokości naliczonej zgodnie z powyższymi ustaleniami w zakresie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, pracodawca przekazuje na rachunek bankowy Funduszu w terminie do dnia 31 października 2019 r., uwzględniając dotychczas przekazaną kwotę dokonanych odpisów i zwiększeń, o których mowa w art. 5 UZFŚS, naliczonych w oparciu o przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2013 r. ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 5 ust. 7 UZFŚS. W tym miesiącu warto wskazać, że wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2013 r. wynosiła 3.278,14 zł., a w drugim półroczu 2014 r. 3.389,90 zł, czyli jest o 3,41% wyższa.

Zatem tak naprawdę pracodawcy mieli bardzo mało czasu na to, aby w ogóle dowiedzieć się o powyższej zmianie, przeliczyć wysokość odpisu wg. nowych zasad i zrobić przelew. W uzasadnieniu do projektu ustawy z dnia 11 września 2019 r. wskazano, że jej celem jest „odmrożenie” od 1 sierpnia 2019 r. funduszu świadczeń socjalnych w stosunku do wielkości określonej w ustawie z dnia 9 listopada 2018 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2019 i w dalszej konsekwencji ma się przyczynić do wsparcia i poprawy warunków życiowych pracowników i innych uprawnionych osób. Ale czy podwyżka w ciągu roku była rzeczywiście uzasadniona? Naszym zdaniem i nie tylko naszym – wprowadziła bałagan organizacyjny oraz konieczność zmiany planów dochodów i wydatków z ZFŚS. Ponadto przedsiębiorstwa nie przewidziały na ten cel dodatkowych środków w tegorocznym budżecie.

Zacznijmy jednak od początku. Fundusz Świadczeń Socjalnych tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Wysokość odpisu podstawowego wynosi na jednego zatrudnionego zasadniczo 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. Inny procent stosowany jest dla pracowników młodocianych (w pierwszym roku nauki 5%, w drugim roku nauki 6%, a w trzecim roku nauki 7% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego) i dla pracowników wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze – w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych (50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego). W szczególnych przypadkach wysokość odpisu podstawowego może zostać zwiększona przez pracodawcę. Pracodawca zachowuje pełną swobodę co do zwiększenia odpisu. Pracodawca może zwiększyć wysokość odpisu o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. Pracodawcy sprawujący opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy, mogą zwiększyć fundusz o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki. Ponadto pracodawcy, którzy utworzyli zakładowy żłobek lub klub dziecięcy oraz przeznaczą na ten cel z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą 7,5 punktu procentowego tego odpisu, mogą zwiększyć fundusz na każdą zatrudnioną osobę o 7,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pod warunkiem przeznaczenia całości tego zwiększenia na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego.

W tym miejscu również warto wspomnieć, że zarówno u pracodawców zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, jak i pracodawców zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku, co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, układ zbiorowy pracy (a w przypadku jego braku regulamin wynagradzania) może dowolnie kształtować wysokość odpisu na Fundusz; może również postanawiać, że Fundusz nie będzie tworzony. Zatem powyższa zmiana art. 5h UZFŚS naszym zdaniem nie będzie miała zastosowania w odniesieniu do tych pracodawców, którzy ukształtowali wysokość odpisu na fundusz w sposób oderwany od przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej. Dotyczy to pracodawców, którzy odpis uzależnili od innego wskaźnika, np. minimalnego wynagrodzenia, lub określili go jako stałą kwotę.

Kończąc niniejszy artykuł warto wspomnieć, że sankcje dla pracodawcy za postępowanie naruszające przepisy ustawy o ZFŚS przewiduje art. 12a ust. 1 oraz art. 8 ust. 3 tej ustawy. Według pierwszego z nich pracodawca lub osoba odpowiedzialna w imieniu pracodawcy za wykonanie przepisów ustawy podlega karze grzywny, jeżeli nie wykonuje przepisów ustawy albo podejmuje działania niezgodne z przepisami ustawy. W sprawach tych orzeka się na podstawie wniosku pochodzącego od właściwego organu Państwowej Inspekcji Pracy w trybie określonym przepisami Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Drugi zaś przepis daje związkom zawodowym prawo pozwania pracodawcy do sądu pracy o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na Fundusz. W tym miejscu warto dodać, że istnieje w orzecznictwie stanowisko, iż pracodawca nie ma obowiązku uiszczenia odsetek od kwot nie przekazanych w terminie na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych [1]. Nie ma to oparcia w przepisach określających obowiązek wypłacania składek, natomiast może być uzasadnione z uwagi na szczególny interes pracowników (załogi) i stać się przedmiotem zobowiązania ustanowionego przez kolegium arbitrażu społecznego [2].

Jesteśmy ciekawe jak Państwu podoba się nowa, ekspresowa zmiana w zakresie ZFŚS i to w dodatku wprowadzona w końcówce roku 2019 r. z mocą wsteczną od sierpnia?

[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1999 r., I PKN 663/98, OSNP 2000/14/534

[2] Postanowienie Sądu Najwyższego Kolegium Arbitrażu Społecznego z dnia 17 października 1996 r., KAS 2/96, OSNP 1997/10/180

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa  oraz ma charakter wyłącznie  informacyjny. Stanowi  wyraz poglądów jego  autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.