Do konsultacji publicznych został skierowany projekt z dnia 29.09.2022 r.ustawy o aktywności zawodowej. Wskazuje się, że nowa ustawa powinna wejść w życie na początku 2023 r.

Skąd potrzeba regulacji?

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy regulująca działania publicznych służb zatrudnienia projektowana była w innych uwarunkowaniach w 2004 r. Była wielokrotnie nowelizowana. Stąd dotychczasowy system funkcjonowania urzędów pracy i aktywizacji bezrobotnych nie odpowiada na aktualne  potrzeby rynku pracy.

Jakie zmiany wprowadza projekt ustawy o aktywności zawodowej?

Jedną z najpopularniejszych zmian jest wprowadzenie ubezpieczenia zdrowotnego dla osoby nie mającej innego tytułu do tego ubezpieczenia. Rozwiązanie to ma na celu umożliwienie uzyskania uprawnień do świadczeń zdrowotnych przez osoby nieaktywne zawodowo i niezarejestrowane w urzędzie pracy.

Wdrożone mają też zostać instrumenty dla rodzin i dla kobiet powracających na rynek pracy. W tym zakresie planuje się wprowadzenie pierwszeństwa w skierowaniu do udziału w formach pomocy określonych w projektowanej ustawie dla bezrobotnych członków rodzin wielodzietnych posiadających Kartę Dużej Rodziny, uwzględnienie przedsiębiorstw rodzinnych w przyznawaniu i rozliczaniu form pomocy finansowanych z Funduszu Pracy, czy rozwiązania mające na celu zachęcenie do podejmowania pracy przez matki/ojców sprawujących opiekę nad dziećmi w wymiarze umożliwiającym pogodzenie roli rodzica z aktywnością zawodową (np. praca na pół etatu za wynagrodzeniem równym wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę).

Zniesiona ma być właściwość urzędu pracy ze względu na miejsce zameldowania. Bezrobotny ma być odtąd powiązany z urzędem właściwym ze względu na jego miejsce zamieszkania.

Projekt ustawy o aktywności zawodowej zakłada również optymalizację stosowanych form pomocy. W tym zakresie proponuje się m.in. rezygnację ze wskazania grup docelowych. Ustalono grupy klientów Publicznych Służb Zatrudnienia, którym przysługuje pierwszeństwo w skierowaniu do udziału w formach pomocy określonych w ustawie. Projektuje się również zmniejszenie liczby form pomocy, czy zastąpienie przygotowania zawodowego dorosłych tzw. stażem plus. Zmodyfikowane mają też zostać istniejące formy pomocym.in.poprzez: wprowadzenie w miejsce pożyczek szkoleniowych, finansowania studiów podyplomowych i stypendium na kontynuowanie nauki w formach szkolnych – pożyczek edukacyjnych z możliwością umorzenia 20% kwoty pożyczki. Skrócony ma być czas odbywania stażu przez bezrobotnego (minimalny i maksymalny okres odbywania stażu – 3 i 6 miesięcy) wraz z rezygnacją z różnicowania długości stażu w zależności od wieku. Uwzględnione mają być przedsiębiorstwa rodzinne w przyznawaniu i rozliczaniu form pomocy finansowanych z Funduszu Pracy, udzielanych przez PUP. Ponadto planuje się wprowadzenie maksymalnego okresu realizacji prac społecznie użytecznych oraz podwyższenie minimalnej kwoty świadczenia wypłacanego osobom wykonującym te prace do wysokości nie niższej niż wysokość minimalnej stawki godzinowej, zachowanie tylko rodzaju prac interwencyjnych na okres do 12 miesięcy, z obowiązkiem utrzymania w zatrudnieniu przez taki sam okres, przy jednoczesnym utrzymaniu pozostałych zasad dotyczących prac interwencyjnych.

Jakie nowe formy pomocy przewiduje projekt ustawy o aktywności zawodowej?

Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie bonu na podjęcie kształcenia ustawicznego do wysokości przeciętnego wynagrodzenia (do wykorzystania na usługi rozwojowe z oferty znajdującej się w Bazie Usług Rozwojowych, w tym oferowane przez szkoły wyższe). Planuje się także zlecanie działań przez PUP w zakresie reintegracji społecznej na rzecz osób długotrwale bezrobotnych. Wprowadzony zostanie też pakiet aktywizacyjny zawierający możliwość łączenia kilku form pomocy, a także specjalna formy pomocy mającej na celu umożliwienie i upowszechnienie pracy zdalnej wykonywanej w małych i średnich miejscowościach.

Obecnie następuje coraz szersza cyfryzacja wszelkich obszarów życia. Na czym ma polegać cyfryzacja obsługi klientów PUP?

Planowane jest przejście na cyfrowe usługi realizowane na rzecz klientów PUP, które umożliwią dokonywanie wszelkich czynności za pośrednictwem portalu praca.gov.pl. Portal będzie umożliwiał m.in. sprawdzenie posiadanego statusu, wyboru i odbycia szkolenia, sprawdzenie ofert pracy, zdalny kontakt z doradcą. Dalszy rozwój usług elektronicznych realizowanych na rzecz klientów PUP ma polegać na zapewnieniu wszystkim, w tym osobom bezrobotnym, dostępu do ofert pracy zawartych w CBOP, umożliwieniu przygotowania i udostępnienia CV w centralnej bazie CV, rozwoju mechanizmów automatycznego doboru ofert pracy do oczekiwań osób bezrobotnych. Rozwinąć mają się również usługi wykorzystywane do weryfikacji podmiotów ubiegających się o udzielenie form pomocy. Chodzi tutaj o rejestry Krajowej Administracji Skarbowej, rejestr Państwowej Inspekcji Pracy lub Straży Granicznej, CEiDG i Krajowego Rejestru Sądowego, rejestry ZUS i KRUS , rejestry Krajowego Rejestru Agencji Zatrudnienia i Bazy Usług Rozwojowych.

Czy projekt ustawy o aktywności zawodowej zmniejszy biurokrację?

Jako zmniejszenie obciążeń dla bezrobotnych i pracodawców oraz upraszczanie przepisów i zmniejszania biurokracji projektodawca  wskazuje m.in. zmniejszenie zakresu obligatoryjnych informacji wymaganych od pracodawcy zgłaszającego ofertę pracy do realizacji, czy rezygnację z sankcji za odmowę przyjęcia odpowiedniej pracy przez osoby bezrobotne. Zlikwidowany ma być też rejestr instytucji szkoleniowych (jego funkcje przejmie BUR). Ponadto planuje się rezygnację z dodatku motywacyjnego dla instytucji szkoleniowej za pomoc w znalezieniu zatrudnienia absolwentowi szkolenia, a także z wypłaty stypendium szkoleniowego po podjęciu pracy w trakcie trwania szkolenia.

Czy zmienią się zasady przyznawania zasiłku dla bezrobotnych?

Najważniejsza zmiana dotyczy kwoty wynagrodzenia jaką bezrobotny musi uzyskać za pracę, by nabyć prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Obecnie jest to wynagrodzenie równe co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy. Po zmianach będzie to już tylko połowa tej kwoty (również z obowiązkiem opłacania składki na Fundusz Pracy). Planuje się, że dla bezrobotnych, którzy osiągnęli co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę lub podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy w tej wysokości – wysokość zasiłku wyniesie 1.304,10 zł w okresie pierwszych 90 dni i 1.024,10 zł w okresie kolejnych dni. Natomiast w przypadku tych bezrobotnych, których wynagrodzenie za pracę było niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę lub których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota niższa niż minimalne wynagrodzenia za pracę – wysokość zasiłku wyniesie 652,05  zł w okresie pierwszych 90 dni i 512,05  zł w okresie kolejnych dni.

Zrezygnowano również z zasiłku w wysokości 80% zasiłku podstawowego przysługującego bezrobotnym, którzy posiadają okres uprawniający do zasiłku wynoszący mniej niż 5 lat.

Jak ocenia się zmiany?

Pomimo że projekt ustawy o aktywności zawodowej ma uporządkować i dostosować regulację do obecnych realiów, to jednak można doszukać się w nim również i negatywnych rozwiązań.

Negatywnie ocenia się brak propozycji zwiększenia wysokości zasiłku dla bezrobotnych. [1] Ponadto projekt wprowadza zasadę, iż prawo do zasiłku dla bezrobotnych ma nie przysługiwać bezrobotnemu, który przed rejestracją urzędzie pracy spowodował rozwiązanie ze swej winy ostatniego stosunku pracy lub stosunku służbowego bez wypowiedzenia. Jest to rozwiązanie jeszcze mniej korzystne dla pracowników od dotychczasowego. Zasiłek dla bezrobotnych jest świadczeniem o charakterze alimentacyjnym, służy zaspokojeniu podstawowych potrzeb osoby bezrobotnej. Dlatego tryb rozwiązania stosunku pracy nie powinien mieć wpływu na uzyskanie prawa do tego świadczenia. [2]

OPZZ uznaje podniesienie wysokości stypendium dla stażystów za niedostateczne. Stoi na stanowisku, że wysokość stypendium dla stażysty powinna być powiązana z minimalnym wynagrodzeniem za pracę i stanowić co najmniej 80% jego wysokości.

Negatywnie ocenia się również plany rezygnacji z finansowania studiów podyplomowych ze środków Krajowego Funduszu Szkoleniowego. Inwestycja w podnoszenie kwalifikacji tej grupy nie może odbywać się kosztem wsparcia osób z wyższym wykształceniem, które również powinno być realizowane i wspierane w celu umożliwienia podniesienia kompetencji i stworzenia szansy na przebranżowienie lub przekwalifikowanie zawodowe. [3]

[1] https://www.opzz.org.pl/aktualnosci/kraj/uwagi-opzz-do-projektu-ustawy-o-aktywnosci-zawodowej

[2] file:///C:/Users/SyBe/Downloads/Opinia_z_upowa-o_aktywnoYci_zawodowej.pdf

[3] https://www.opzz.org.pl/aktualnosci/kraj/uwagi-opzz-do-projektu-ustawy-o-aktywnosci-zawodowej