Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest jednym z częściej stosowanych sposobów egzekucji. Co powinien zatem zrobić pracodawca, gdy komornik zajmie wynagrodzenie za pracę? Jaka jest maksymalna wysokość potrąceń z pensji? Jakie nastąpiły zmiany w tym zakresie?

W celu przeprowadzenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę komornik dokonuje jego zajęcia. Czym jest przedmiotowe zajęcie?

Zajęcie wynagrodzenia za pracę to pierwsza czynność egzekucyjna dokonywana przez komornika w ramach egzekucji z wynagrodzenia za pracę. Zajęcie obejmuje nie tylko periodycznie wypłacane wynagrodzenie, ale również inne świadczenia pozostające w związku ze stosunkiem pracy i należne dłużnikowi w okresie zatrudnienia. Zajęcie dotyczy bowiem w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związanego ze stosunkiem pracy zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach, pozostających w związku ze stosunkiem pracy.

Zajmując wynagrodzenie za pracę jednocześnie komornik wzywa pracodawcę, aby w granicach zajęcia nie wypłacał dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia żadnego wynagrodzenia, lecz przekazywał zajęte wynagrodzenie bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie, albo przekazywał zajęte wynagrodzenie komornikowi w wypadku, gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych. Komornik poucza zarazem pracodawcę o skutkach niezastosowania się do wezwania.

W jakich granicach mogą być dokonywane potrącenia z wynagrodzenia za pracę? Jaka jest kwota wolna od zajęcia?

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych potrącenia mogą być dokonywane do wysokości trzech piątych wynagrodzeni. Jeżeli jednak realizowana jest egzekucja innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych potrącenia są możliwe do wysokości połowy wynagrodzenia.

Do niektórych tytułów dopuszczalnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę znajduje zastosowanie dodatkowe ograniczenie w postaci kwot wolnych od potrąceń (kwot, jakie muszą pozostać pracownikowi do wypłaty po dokonaniu potrącenia) [1]. Podstawę obliczenia takich kwot wolnych od potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczek udzielonych pracownikowi oraz nałożonych na niego kar pieniężnych stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługująca pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy. Obecnie jest to 2.800,00 zł [2].

W przypadku dokonywania potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia, w przypadku zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi – kwota 75% minimalnego wynagrodzenia, natomiast w przypadku kar pieniężnych – kwota 90% minimalnego wynagrodzenia.

Jedynym wyłączeniem są potrącenia świadczeń alimentacyjnych, gdyż w tym przypadku poza ograniczeniami procentowymi (o których mowa powyżej) nie przewiduje się kwot wolnych od potrąceń [3].

Czy regulacje wprowadzone w związku z COVID-19 mają wpływ na wysokość kwot wolnych od potrąceń?

Jeżeli z powodu podjętych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działań służących zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2 pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu, kwoty wolne od potrąceń ulegają zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik ten ma na utrzymaniu.

Pracodawca powinien dokonywać potrąceń we wskazanych wyżej granicach. Nie są to jednak jego wszystkie obowiązki, jakie nakładają na niego przepisy prawa. Jakie jeszcze obowiązki ciążą na pracodawcy w związku z egzekucją wynagrodzenia za pracę?

Komornik dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę jednocześnie wzywa pracodawcę, aby w ciągu tygodnia:

1) przedstawił za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie periodycznego wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu z wszelkich innych tytułów;

2) podał, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi;

3) w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę złożył oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podał, czy inne osoby roszczą sobie prawa, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie i czy oraz o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli.

Tym samym w razie zaistnienia przeszkód uniemożliwiających wypłacenie wynagrodzenia za pracę, co oznacza jednoczesne powstanie przeszkód zakłócających, a nawet uniemożliwiających dalsze prowadzenie egzekucji z wynagrodzenia za pracę dłużnika – pracodawca jest zobligowany do złożenia komornikowi oraz wierzycielowi egzekwującemu oświadczenia o tych przeszkodach [4].

Taką przeszkodą uniemożliwiającą wypłacenie wynagrodzenia może być już dokonane zajęcie wynagrodzenia za pracę uniemożliwiające dokonywanie dalszych potrąceń. Jak powinien postąpić wówczas pracodawca?

Gdy w stosunku do wynagrodzenia pracownika zostało skierowane kolejne zajęcie pracodawca powinien:

1. kontynuować potrącenia dokonywane do tej pory (na podstawie dotychczasowego zajęcia) oraz gdy poprzednie zajęcie pozwala jedynie na potrącenie niepełnej kwoty wynikającej z kolejnego zajęcia dokonywać, w możliwym zakresie, nowych potrąceń,
2. niezwłocznie zawiadomić „dotychczasowego” komornika o zmianie okoliczności związanych z zajęciem komorniczym (zawiadomienie o pojawieniu się innych roszczeń),
3. złożyć „nowemu” komornikowi, w ciągu tygodnia od otrzymania od niego zajęcia, oświadczenia o przeszkodach w wypłacaniu wynagrodzenia za pracę (o tym, że trwa już egzekucja z wynagrodzenia i w jakim zakresie).

Kto rozstrzygnie zbieg egzekucji?

W wypadku zbiegu egzekucji do tych samych rzeczy, wierzytelności lub praw, dalszą egzekucję prowadzi właściwy komornik. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę należy do komornika przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika. Jeżeli jednak żaden z komorników nie jest właściwy według przepisów niniejszego kodeksu lub właściwych jest kilku komorników, komornik, który później wszczął egzekucję, niezwłocznie przekazuje sprawę komornikowi, który pierwszy wszczął egzekucję, o czym zawiadamia wierzyciela .

Ustawodawca zakłada, że zbieg egzekucji sądowych zostanie rozstrzygnięty przez samych komorników według powyższych zasad. Jeżeli zbieg egzekucji będzie dotyczył postępowań prowadzonych przez komornika właściwego według przepisów postępowania egzekucyjnego z komornikiem wybranym przez wierzyciela, który co do zasady podejmuje czynności poza swoim rewirem, komornik wybrany powinien przekazać prowadzoną przez siebie sprawę egzekucyjną komornikowi właściwemu. Jeżeli zbieg nastąpi między komornikami właściwymi albo wybranymi do prowadzenia egzekucji przez wierzyciela, wszystkie sprawy w każdym z tych przypadków przejmuje ten komornik, który pierwszy wszczął egzekucję. Jeżeli do zbiegu egzekucji dojdzie między komornikami właściwymi i wybranymi, wszystkie te sprawy do łącznego prowadzenia przejmuje komornik właściwy, który pierwszy wszczął egzekucję, zajmując jakikolwiek składnik majątku dłużnika, a nie tylko ten, do którego został skierowany zbieg egzekucji sądowych [5].

Jakie są najnowsze zmiany?

Od 1 grudnia 2020 r. jeżeli pracownik, któremu pracodawca nie potwierdził na piśmie zawartej umowy o pracę, jest osobą wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów i zalega on ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące – pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu podlega karze grzywny od 1500 zł do 45 000 zł. Takiej samej karze grzywny podlega również ten, kto wbrew obowiązkowi wypłaca wynagrodzenie wyższe niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi będącemu osobą wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów i zalega on ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.

Celem wprowadzenia tej regulacji jest zniechęcenie pracodawców do nielegalnego zatrudniania dłużników alimentacyjnych, a także wypłacania ww. dłużnikom wynagrodzenia w wyższej wysokości niż wynika z zawartej umowy, bez dokonania potrąceń na rzecz alimentów [6].

[1] A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2020

[2] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 września 2020 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2021 r.

[3] Kodeks pracy. Komentarz, red. dr hab. Krzysztof Walczak

[4] Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Postępowanie egzekucyjne, wyd. V

[5] Manowska Małgorzata (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Art. 506-1217, wyd. III

[6] Uzasadnienie ustawy z dn. 6 grudnia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych