Zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie jego wysokości następuje w przypadku przekroczenia określonej kwoty przychodu. Powyższej zasady nie stosuje się do emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni). Oznacza to, że do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego emerytura będzie podlegać zawieszeniu albo zmniejszeniu, o ile osiągany przychód przekroczy dozwolone granice. 

Jaka jest kwota progowa? 

 Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w przypadku osiągania przez świadczeniobiorcę przychodu wpływającego na uprawnienia emerytalno-rentowe powyżej określonej kwoty progowej, którą jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Zgodnie z ostatnim komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego przeciętne wynagrodzenie w pierwszym kwartale 2021 r. wyniosło 5.681,56 zł. [1]  

Co wlicza się do przychodu? 

Zmniejszenie lub zawieszenie emerytury lub renty ma miejsce w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Istotne jest zatem nie to, czy dany świadczeniobiorca podlega obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym, lecz fakt, że przychody uzyskiwane są z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia. [2] Uwzględnieniu podlegają jednak również przychody uzyskiwane przez osoby wyłączone z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujące działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu. 

Takim przychodem jest przychód z tytułu zatrudnienia, służby, innej pracy zarobkowej, prowadzenia pozarolniczej działalności oraz prowadzenia działalności wykonywanej za granicą, jak również z tytułu pobranych zasiłków (zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów kodeksu pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego). [3] 

Na jakich zasadach świadczenia ulegają zmniejszaniu lub zawieszeniu? 

Znaczenie dla zawieszenia lub zmniejszenia emerytury lub renty jest osiąganie przychodu w kwocie wyższej niż 70% (zmniejszenie) oraz 130% (zawieszenie) takiego przychodu. Tym samym osiąganie przychodu poniżej 70% takiego przychodu nie ma żadnego wpływu na wysokość świadczenia. 

Od 1 czerwca 2021 roku do 31 sierpnia 2021 roku kwota przychodu odpowiadająca: 

• 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2021 r. wynosi 3.977,10 zł – przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury lub renty (dla porównania do 31 maja 2021 r. było to 3.820,60 zł), 
• 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2021 r. wynosi 7.386,10 zł – przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury lub renty (dla porównania do 31 maja 2021 r. było to 7.095,40 zł). [4] 

Oznacza to, że emeryt lub rencista może obecnie więcej dorobić, nie powodując przy tym zawieszenia, czy zmniejszenia emerytury niż jeszcze w okresie od 1 marca 2021 do 31 maja 2021 r. 

W skomplikowany sposób unormowano problematykę zmniejszenia świadczenia. Świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości: 

1) 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy; 

2) 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy; 

3) 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 – dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba. 

Powyższe kwoty maksymalnych zmniejszeń podlegają podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji. Ten sposób ustalania maksymalnej kwoty zmniejszenia oznacza wolniejszy jej wzrost, niż gdyby liczono ją bezpośrednio od aktualnej kwoty bazowej. [5] 

Na kim ciąży obowiązek informowania o podjęciu (zaprzestaniu) działalności, z której uzyskiwany jest przychód podlegający ubezpieczeniu społecznemu? 

Obowiązek informacyjny spoczywa na świadczeniobiorcy. Emeryt i rencista zawiadamia bowiem organ rentowy niezwłocznie o podjęciu (zaprzestaniu) pracy, służby lub działalności. Ponadto emeryt i rencista zawiadamia organ rentowy do końca lutego każdego roku o łącznej kwocie dochodu osiągniętego w ubiegłym roku kalendarzowym.  

Co się zaś tyczy zakładu pracy, zawiadamia on organ rentowy do końca lutego każdego roku o łącznej kwocie dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w ubiegłym roku kalendarzowym.  

Urząd skarbowy natomiast zawiadamia organ rentowy do końca maja każdego roku o łącznej kwocie dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w ubiegłym roku kalendarzowym z wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, wolnego zawodu lub innej samodzielnej działalności o podobnym charakterze, z wyłączeniem działalności twórczej i artystycznej.  

[1] Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 12 maja 2021 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2021 r. 

[2] Antonów Kamil (red.), Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz do trzech ustaw emerytalnych, wyd. I 

[3] G. Gudowska, K. Ślebzak (red.), Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, Warszawa 2013 

[4] https://www.zus.pl/baza-wiedzy/skladki-wskazniki-odsetki/wskazniki/emerytury-i-renty 

[5] Jędrasik-Jankowska Inetta, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, [w:] Prawo do emerytury z ubezpieczenia i zabezpieczenia społecznego. Komentarz do ustawy z orzecznictwem, wyd. II