Od 1 stycznia 2019 r. wchodzą w życie zmiany ustawy o związkach zawodowych, skutkiem których będzie znaczne rozszerzenie prawa do czynnej i biernej koalicji związkowej. Już nie tylko pracownik będzie mógł założyć związek zawodowy lub być jego członkiem, lecz każda osoba, która świadczy pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.
Ustawodawca konsekwentnie, odpowiednio zmienił art. 31 ustawy o związkach zawodowych oraz zaproponował projekt nowego Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie trybu udzielenia i korzystania ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej przysługującego osobie wykonującej pracę zarobkową, sposobu ustalenia wysokości wynagrodzenia albo świadczenia pieniężnego przysługującego osobie w okresie zwolnienia od pracy oraz wynikających z tego tytułu uprawnień i świadczeń. Projekt Rozporządzenia stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 31 ust.2 (1) znowelizowanej ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych.
Zatem w związku z rozszerzeniem prawa koalicji związkowej na nowe podmioty koniecznym stało się odpowiednie dostosowanie przepisów aktów wykonawczych. W samym cytowanym powyżej projekcie Rozporządzenia zmieniono przede wszystkim dotychczasowe pojęcia. Wobec tego, że prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, zwane dalej „zwolnieniem od pracy”, przysługuje osobie wykonującej pracę zarobkową, zastąpiono pojęcie „pracownik” szerszym pojęciem „osoby wykonującej pracę zarobkową”. Zgodnie z dodanym nowelizacją art. 11 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych pod pojęciem osoby wykonującej pracę zarobkową należy rozumieć zarówno pracownika w rozumieniu art. 2 k.p., jak i osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.
W związku z tym, że na gruncie ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych występuje, odrębna od sformułowanej w art. 3 k.p., definicja pracodawcy, doprecyzowano, że w § 3 ust. 1 projektowanego rozporządzenia mowa jest o pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p. W pozostałych przepisach rozporządzenia pojęcie pracodawcy występuje w szerszym znaczeniu określonym w przepisie art. 11 pkt 2 ustawy o związkach zawodowych. Pojęcie pracodawcy będzie obejmowało pracodawcę w rozumieniu art. 3 k.p. oraz jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia.
W projekcie rozporządzenia w § 1 i § 2 określono tryb udzielania zwolnień, o których stanowi art. 31 ust. 1 znowelizowanej ustawy wobec osób wykonujących pracę zarobkową, w tym pracowników oraz osób niebędących pracownikami, które wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osób prowadzących jednoosobowo działalność gospodarczą. Przepisy § 1 i 2 projektowanego rozporządzenia stanowią w zasadzie powtórzenie dotychczasowych regulacji z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. (§ 4 i § 5), z tą różnicą, że pojęcie „pracownik” zastąpiono zwrotem „osoba wykonująca pracę zarobkową”. Ponadto, dla ujednolicenia nazewnictwa wprowadzono w § 1 ust. 2 pkt 1 projektowanego rozporządzenia skrót „zwolnienie od pracy” na określenie zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej. Dodatkowo, w § 2 ust. 1 doprecyzowano, że osoba wykonująca pracę zarobkową ma obowiązek przystąpienia do pracy, bez konieczności uprzedniego wezwania pracodawcy. Tym samym zostaną wyeliminowane wątpliwości, jakie były podnoszone przez przedstawicieli doktryny i sądy. Z kolei, w § 2 ust. 2 projektowanego rozporządzenia określono termin na poinformowanie pracodawcy o ustaniu okoliczności uzasadniających udzielenie zwolnienia od pracy przez zarząd zakładowej organizacji związkowej.
Nowe rozporządzenie wskazuje także sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia albo świadczenia pieniężnego przysługującego osobie wykonującej pracę zarobkową w okresie zwolnienia od pracy, z rozróżnieniem na pracowników oraz inne niż pracownicy, osoby wykonujące pracę zarobkową. Wskazanie tych różnic jest istotne i uzasadnione, ponieważ wobec innych niż pracownicy osób wykonujących pracę zarobkową nie ma zastosowania instytucja ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, która jest charakterystyczna dla stosunku pracy. Projektowane przepisy określają więc zasady ustalania wysokości wynagrodzenia innej niż pracownik osobie wykonującej pracę zarobkową w okresie zwolnienia od pracy w odmienny sposób niż w stosunku do pracowników (por. § 3). Przyjęto w projekcie, że inna niż pracownik osoba wykonująca pracę zarobkową w okresie korzystania ze zwolnienia od pracy ma prawo do wynagrodzenia, jakie ta osoba otrzymałaby, gdyby nie korzystała ze zwolnienia od pracy. Jednocześnie zastrzeżono na zasadzie wyjątku od reguły, że w przypadku, gdy wynagrodzenie innej niż pracownik osoby wykonującej pracę zarobkową uzależnione jest od rezultatu osiągniętego przez tę osobę w ramach świadczonej pracy, osobie tej w okresie zwolnienia od pracy przysługuje prawo do miesięcznego świadczenia pieniężnego w wysokości 50 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Stosując się do wytycznych do treści przedmiotowego rozporządzenia wskazanych w art. 31 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych, założono, że osoby, którym przysługuje wynagrodzenie wyłącznie w razie osiągnięcia określonego rezultatu (jak wykonane dzieła, osiągnięte wyniki np. sprzedażowe), nie powinny ponosić ujemnych następstw wykonywania czynności w zarządzie zakładowej organizacji związkowej. W ocenie projektodawcy jest to niwelowanie tych ujemnych następstw, a z drugiej strony także zabezpieczenie potrzeb pracodawcy. W mojej ocenie jest to co najmniej dyskusyjne, bo nie można z góry przesądzić, czy nie będzie to sposób na ,,wzbogacenie się’’ kosztem pracodawcy.
W celu uniknięcia wątpliwości projekt przewiduje, że terminy i warunki płatności wynagrodzenia wynikające z umowy zawartej między pracodawcą a inną niż pracownik osobą wykonującą pracę zarobkową mają także zastosowanie do wynagrodzenia, o którym mowa w § 4 ust.1 projektowanego rozporządzenia. Osoby niebędące pracownikami otrzymały również gwarancję, iż wykonywanie obowiązków związkowych w niepełnym wymiarze, nie pozbawia ich uprawnień, które zostały przyznane na podstawie łączącej ich z pracodawcą umowy.
W uzasadnieniu do projektu Rozporządzenia ustawodawca wskazuje, że celem nowych regulacji jest przyznanie zarówno pracownikom, jak i niebędącym pracownikami osobom wykonującym pracę zarobkową, równorzędnych uprawnień w zakresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej. Czy jednak nie będzie się to odbywało kosztem pracodawcy?
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
