Nie ma jakichkolwiek przeszkód, aby rolnik mógł być wspólnikiem w spółce. Problemy mogą się natomiast pojawić na tle ubezpieczenia społecznego. Dotyczy to zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. Jest to bowiem swoista kategoria podmiotu prowadzącego podwójną działalność zawodową. Stąd pojawia się pytanie, czy rolnik będący jednocześnie wspólnikiem w spółce może być ubezpieczony w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej: KRUS)?
Tytuł ubezpieczenia społecznego rolników powstaje z mocy ustawy. Kryterium podlegania przez rolnika i domownika ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu obowiązkowo jest wielkość gospodarstwa rolnego. Jeśli obejmuje ono obszar 1 ha przeliczeniowego, to ubezpieczenie jest obowiązkowe. Jednakże w ubezpieczeniu społecznym rolników obowiązuje zasada, że w razie posiadania innego tytułu do ubezpieczenia lub podlegania zaopatrzeniu społecznemu pierwszeństwo ma tytuł nierolniczy. Ubezpieczenie społeczne rolników ma bowiem charakter subsydiarny. Istnieje tylko wtedy, gdy dana osoba jest rolnikiem oraz nie podlega innemu ubezpieczeniu, ani nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty. Oznacza to, że osoba wykonująca inną niż rolnicza pracę zarobkową i ubezpieczona z tego tytułu, z ustawowej definicji nie spełnia warunków do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem rolniczym, a zatem nie podlega temu ubezpieczeniu, mimo formalnego objęcia decyzją organu rentowego. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie stwarzają możliwości wyboru ubezpieczenia. Wręcz przeciwnie, pozwalają na objęcie ubezpieczeniem rolniczym tylko wtedy, gdy nie istnieje inny tytuł ubezpieczenia[1].
Wyjątek od powyższego dotyczy zbiegu ubezpieczenia rolniczego z obowiązkiem ubezpieczenia z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej lub innych ustaw [2]. Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:
1) złoży w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności;
2) jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym;
3) nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;
4) nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
5) kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza kwoty 2528 zł.
Za pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby fizyczne na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, z wyłączeniem wspólników spółek prawa handlowego [3]. W konsekwencji, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, dla celów stosowania ww. wyjątku, uważa się osobę fizyczną, w tym również wspólników spółki cywilnej, którzy prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą [4].
Tym samym wyjątek nie obejmuje wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólników spółek jawnych, komandytowych i partnerskich, pomimo że na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są zdefiniowani jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność.
W ślad za regulacją orzecznictwo podkreśla, że możliwość pozostania w ubezpieczeniu społecznym rolników dotyczy osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, a zatem nie obejmuje osób prowadzących innego rodzaju pozarolniczą działalność, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w tym wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej oraz wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością [5]. W konsekwencji, rolnik prowadzący gospodarstwo rolne, będący jednocześnie wspólnikiem w takiej spółce nie ma prawa wyboru ubezpieczenia społecznego [6].
Istotne, że analogicznie jak wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy traktować „niemal jedynego wspólnika” zwanego też „udziałowcem iluzorycznym”. Jako przykład iluzorycznego uczestnictwa drugiego wspólnika w spółce wskazuje się sytuację, gdy w spółce dwóm wspólnikom przysługują udziały pozostające ze sobą w proporcji 99 do 1.
Co się zatem dzieje, jeżeli osoba niespełniająca niezbędnych warunków pozostaje wyłączona z ubezpieczenia społecznego rolników? W takim przypadku KRUS zawiadamia jednostkę terenową Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (według miejsca prowadzenia pozarolniczej działalności) przez nadesłanie prawomocnej decyzji. Jednostka ta dokonuje sprawdzenia, czy osoba dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tytułu miejsca prowadzenia pozarolniczej działalności, a w przypadku sporu – wydaje decyzję administracyjną. Natomiast objęcie ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności następuje od dnia wskazanego przez KRUS w decyzji stwierdzającej ustanie obowiązku ubezpieczenia rolniczego [7].
A co z udziałowcem w wieloosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i akcjonariuszem? Posiadanie udziałów w wieloosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcji nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych. Dlatego taka osoba będąca jednocześnie rolnikiem będzie podlegać ubezpieczeniom społecznym rolników, o ile nie dojdzie do zbiegu z innym tytułem do ubezpieczeń.
Podsumowując, rolnik może podejmować się prowadzenia dodatkowej działalności. Nie zawsze jednak będzie mógł wówczas podlegać ubezpieczeniom społecznym rolników.
[1] wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dn. 13 grudnia 2016 r., sygn. akt III AUa 73/16
[2] art. 5a ustawy z dn. 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
[3] art. 5a ust. 10 ustawy z dn. 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
[4] pismo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dn. 8 stycznia 2004 r., znak FUu-0213-400-477/03
[5] wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dn. 20 sierpnia 2015 r., sygn. akt III AUa 430/15
[6] wyrok Sądu Najwyższego z dn. 16 czerwca 2005 r., sygn. akt I UK 335/04
[7] Pismo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dn. 8 stycznia 2004 r., znak FUu-0213-400-477/03
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
