Czy pracownicy zatrudnieni przy monitorach ekranowych komputerów przenośnych (laptopów) mogą być uznani za pracowników, którym przysługują okulary korygujące wzrok refundowane ze środków pracodawcy?

Zgodnie z ww. rozporządzeniem przez monitor ekranowy należy rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu. Oznacza to, że przepisy prawa nie uzależniają obowiązku zapewnienia okularów od rodzaju monitora, wymienia bowiem ogólnie monitory ekranowe, jakimi są również monitory ciekłokrystaliczne.

Zatem z przytoczonych przepisów nie wynika, że obowiązek refundowania kosztów okularów korygujących wzrok dla pracowników dotyczy jedynie pracowników zatrudnionych przy komputerach stacjonarnych. Warunkiem jednak jest, aby monitor ekranowy stanowił stałe wyposażenie stanowiska pracy danego pracownika, w tym sensie, że jego stanowisko pracy może zostać zaliczone do grupy stanowisk pracy objętych przepisami rozporządzenia. Wyłączenie pracowników zatrudnionych przy przenośnych komputerach (laptopach) spod działania tego rozporządzenia może mieć miejsce wtedy, gdy ich czas pracy jest mniejszy niż połowa dobowego wymiaru czas pracy lub laptop nie jest przeznaczony do użytkowania na danym stanowisku pracy. [8]

Czy dofinansowanie do okularów korekcyjnych przysługuje pracownikowi używającemu tablet?

Eksperci mają różne opinie czy tablety można uznać za monitory ekranowe w rozumieniu ww. rozporządzenia. I tak:

1. z jednej strony wskazuje się, że definicja monitora ekranowego jest bardzo ogólna, a tym samym bardzo pojemna. Wydaje się, że obecnie takim urządzeniem do wyświetlania informacji może być również tablet, czy skaner. Ustawodawca w momencie wydawania rozporządzenia nie mógł przewidzieć tak szybkiego rozwoju technologicznego. Zatem właściwa jest w tym przypadku wykładnia celowościowa. „Termin „graficzny monitor ekranowy” powinien być wobec tego rozumiany szeroko i interpretowany w ten sposób, że obejmuje także ekrany wyświetlające nagrania filmowe w formie analogowej lub cyfrowej. [9]Zatem zarówno tablety, jak i smartfony należy zaliczyć do pojęcia monitora ekranowego;
2. z drugiej strony eksperci podnoszą, że każdy monitor ekranowy powinien spełniać dodatkowe cechy wynikające z minimalnych wymagań bhp oraz ergonomii (tj. dot. ustawienia monitora – w zakresie pochylenia ekranu do przodu i do tyłu, monitor powinien ponadto umożliwiać obrót wokół własnej osi w obu kierunkach). Trudno tym samym przyjąć, że tablet jest monitorem ekranowym– niezależnie od tego, że jest urządzeniem umożliwiającym wyświetlanie informacji z wykorzystaniem takiej samej technologii, jak monitor ekranowy podłączany do komputera stacjonarnego. Ponadto przepisów rozporządzenia nie stosuje się do systemów przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy.

Słabym punktem tego podejścia jest okoliczność, że zamiana tradycyjnych monitorów ekranowych i zastąpienie ich tabletami mogłoby być zakwalifikowane jako obejście przepisów rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, w szczególności w kwestii  obejścia przepisów dotyczących zapewnienia okularów korekcyjnych.

Więcej argumentów przemawia za pierwszym stanowiskiem. Jeżeli zatem przedstawiciel handlowy pracuje na tablecie przez wymagany przepisami czas, to pracodawca jest zobowiązany do refundacji mu okularów korekcyjnych.

Czy można pracownikowi w ramach realizacji obowiązku zapewnienia okularów korekcyjnych sfinansować zakup soczewek kontaktowych?

Można odnaleźć opinię, zgodnie z którą w ramach badań profilaktycznych, na które kieruje pracownika wyłącznie pracodawca, np. wstępnych, okresowych czy kontrolnych, jeżeli lekarz okulista w wyniku badań zaleci pracownikowi stosowanie okularów do pracy przy monitorze ekranowym, pracodawca ma obowiązek sfinansować ich zakup. W myśl obowiązujących przepisów lekarz profilaktyk nie może zlecić zakupu soczewek kontaktowych zamiast okularów korekcyjnych. Przepisy pomijają kwestię zwrotu zakupu soczewek kontaktowych. W związku z tym pracownikowi nie przysługuje zwrot wydatków poniesionych na zakup soczewek kontaktowych. [10]

Jednakże Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wyraziło opinię, według której w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie przy obsłudze monitora, zamiast okularów, soczewki (szkła) kontaktowe, które spełniają ten sam cel. Rozporządzenie mówi o okularach. Jednakże art. 9 ust. 3 Dyrektywy Rady z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (90/270/EWG) przyznaje pracownikowi prawo do otrzymania okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, odpowiednich do rodzaju pracy, jeżeli w wyniku badań profilaktycznych okaże się to konieczne i kiedy nie mogą zostać użyte zwykłe okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok.  O ile wynika to jednoznacznie z zalecenia lekarza medycyny pracy – pracodawca może (a nawet powinien) pokryć koszty zakupu soczewek kontaktowych, na takich samych zasadach, jak okularów korygujących wzrok (tj. do kwoty określonej przez pracodawcę). [11]

Czy obowiązek zapewnienia okularów korekcyjnych dotyczy również pracowników pozostających w okresie wypowiedzenia lub których umowa o pracę w niedługim czasie wygaśnie?

Wskazuje się, że pracodawca powinien zapewnić okulary do pracy na komputerze niezależnie od tego, ile dni pozostanie pracownikowi do ustania stosunku pracy (np. miesiąc, kilkanaście dni, itp.). Wiąże się to z celem, jakim jest zapewnienie szkieł korekcyjnych niezbędnych pracownikowi podczas wykonywania pracy. [12]

Czy obowiązek zapewnienia okularów korekcyjnych dotyczy pracowników na zwolnieniu lekarskim?

Okulary takie służą do korekcji wzroku pracownika wyłącznie podczas świadczenia przez niego pracy. Oznacza to, że dopłata do okularów korekcyjnych nie przysługuje podczas nieobecności, w czasie których pracownik nie świadczy pracy, m.in. w czasie długotrwałego zwolnienia lekarskiego.

Podobnie, w przypadku nieobecności w pracy w związku z wykorzystywaniem urlopu macierzyńskiego pracownica nie wykonuje pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Pracodawca nie ma zatem obowiązku zapewniania okularów korygujących wzrok.

Czy okulary korekcyjne, które dofinansował pracodawca, są jego własnością?

Istnieje stanowisko, zgodnie z którym okulary korekcyjne, podobnie jak ubrania czy obuwie robocze są własnością pracodawcy, zgodnie z art. 237⁸ § 2 k.p. W praktyce pracodawcy najczęściej nie żądają jednak zwrotu okularów. Nie mogą przecież przydzielić ich innemu pracownikowi. Szkła i oprawki dobiera się przecież indywidualnie dla każdej osoby. [13]

Z drugiej strony istnieje również odmienne stanowisko, zgodnie z którym okulary korekcyjne powinny stanowić własność pracownika. Ponadto, jeżeli pracodawca nie refunduje całości zakupu okularów korekcyjnych, to trudno powiedzieć, że jest ich właścicielem.

Czy zaświadczenie lekarza medycyny pracy, z którego wynika obowiązek zapewnienia okularów korekcyjnych nie musi być wydane bezpośrednio przed zakupem okularów?

Zaświadczenie lekarza medycyny pracy, z którego wynika obowiązek zapewnienia okularów korekcyjnych nie musi być wydane bezpośrednio przed zakupem okularów. Takie zaświadczenie musi być jednak ważne. Przepisy bhp nie wymagają bowiem, aby każdorazowo po ustalonym przez pracodawcę okresie używalności okularów korygujących wzrok do pracy przy komputerze kierować pracownika na badania profilaktyczne. Jeżeli pracodawca ustał w wewnętrznych przepisach, że taka refundacja odbywa się co 2 lata, a ważność danego orzeczenia lekarskiego wydanego przez lekarza medycyny pracy wynosi np. 4 lata, to pracodawca może oprzeć się na obowiązującym orzeczeniu. [14] Zaświadczenie o potrzebie stosowania okularów korekcyjnych wydane przez lekarza medycyny pracy jest ważne do czasu następnego badania okresowego.

[8] pismo Głównego Inspektoratu Pracy z dn. 21 grudnia 2012 r.

[9] wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie sygn. akt C-11/99 (Margarit Dietrich przeciwko Westseutscher Rundfunk)

[10] Czy można pracownikowi w ramach przepisów BHP sfinansować zakup soczewek kontaktowych pod warunkiem pracy przy przez co najmniej połowę dobowego wymiaru na stanowisku z monitorem ekranowym? Durzyński Dariusz

[11] Czy pracodawca ma obowiązek zwrotu kosztów pracownikowi zatrudnionemu na czas określony, ubiegającemu się o zwrot kosztów szkieł kontaktowych?, Amboziewicz Maciej

[12] Dofinansowanie do zakupu okularów dla pracownika odchodzącego na emeryturę, Katarzyna Wrońska-Zblewska

[13] Refundowanie okularów pracownikowi odchodzącemu z pracy, Abramowski Michał

[14] Czy pracownikowi przysługuje refundacja kosztów poniesionych na zakup okularów, jeśli ze względu na epidemię nie wykona badań okresowych?, Ambroziewicz Maciej