Żołnierzom zasadniczej służby wojskowej oraz członkom ich rodzin przysługują szczególne uprawnienia przewidziane dla żołnierzy. Z tymi uprawnieniami skorelowane zostały odpowiednie obowiązki pracodawcy.

Ochrona zatrudnienia

W okresie między dniem doręczenia pracownikowi karty powołania do czynnej służby wojskowej a jej odbyciem stosunek pracy nie może być przez pracodawcę wypowiedziany ani rozwiązany. Gdyby natomiast przed doręczeniem pracownikowi do czynnej służby wojskowej pracodawca lub pracownik złożył drugiej stronie oświadczenie o wypowiedzeniu tego stosunku i okres tego wypowiedzenia upływałby po dniu doręczenia karty powołania, to wypowiedzenie staje się bezskuteczne z mocy prawa. Rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika.

Ta sama reguła dotyczy umowy o pracę zawartej na okres próbny, z tym jednak zastrzeżeniem, że gdyby zakończenie okresu próbnego przypadało po dacie powołania pracownika do czynnej służby wojskowej, to w takim przypadku umowę o pracę uważa się za zawartą na czas nieokreślony.

Natomiast umowa o pracę zawarta na czas określony ulega rozwiązaniu na zasadach ogólnych, czyli z upływem terminu określonego w umowie.

Pracodawca może jednak rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. W tych przypadkach rozwiązanie stosunku pracy następuje na zasadach ogólnych.

Obowiązek udzielenia zwolnienia od pracy

Na wniosek pracownika, któremu doręczono kartę powołania do czynnej służby wojskowej, pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia. Jeżeli pracownikowi doręczono kartę powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, zwolnienia udziela się na dwa dni, a jeżeli pracownikowi doręczono kartę powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych trwających powyżej trzydziestu dni lub pełnienia terytorialnej służby wojskowej – na jeden dzień.

Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy doręczona karta powołania zobowiązuje pracownika do natychmiastowego stawiennictwa (wówczas prawo do zwolnienia nie obowiązuje).

Na wniosek pracownika, który odbył ćwiczenia wojskowe trwające powyżej trzydziestu dni lub pełnił terytorialną służbę wojskową rotacyjnie jednorazowo nieprzerwanie przez okres co najmniej trzydziestu dni, pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy po odbyciu tych ćwiczeń lub pełnienia tej służby na jeden dzień, bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

W powyższych przypadkach pracodawca jednak może na własny koszt wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy.

Obowiązek zatrudnienia

Pracodawca, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do czynnej służby wojskowej, jest zobowiązany zatrudnić pracownika po zakończeniu pełnienia tej służby, na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się do tego pracodawcy w celu kontynuowania zatrudnienia. Niezachowanie tego terminu skutkuje wygaśnięciem stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, np. choroby.

Jeżeli natomiast pracownik uzyskał podczas odbywania czynnej służby wojskowej inne lub wyższe kwalifikacje zawodowe, pracodawca jest obowiązany na wniosek pracownika zatrudnić go w miarę możliwości na stanowisku, które odpowiada kwalifikacjom nabytym w Siłach Zbrojnych.

Obowiązek udzielenia urlopu na czas pełnienia służby

Pracodawca udziela pracownikowi powołanemu do odbycia ćwiczeń wojskowych, pełnienia okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie urlopu bezpłatnego na okres trwania tych ćwiczeń lub służby. Nie jest to jednak „zwykły” urlop bezpłatny, lecz szczególny jego rodzaj, gdzie pracownik nie musi składać o niego wniosku, a w okresie takiego urlopu pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.

Oznacza to, że powołany do służby pracownik nie powinien składać pracodawcy wniosku o udzielenie na ten okres urlopu wypoczynkowego. Pracodawca nie powinien też pracownikowi takiego urlopu udzielać.

Obowiązek wypłaty odprawy

Ponadto pracownik powołany do zasadniczej służby wojskowej, okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. W tym zakresie przyjmuje się, że odprawy przysługujące w wysokości wynagrodzenia za okres dwóch tygodni, stanowią połowę miesięcznej kwoty ustalonej według zasad przyjętych dla ekwiwalentu pieniężnego [1].

Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby. Taką odprawę wypłaca się najpóźniej w ostatnim dniu pracy.

[1] § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie nie wykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy