O pełnym oskładkowaniu umów zlecenia mówi się od dawna. Można odnieść wrażenie, że w ostatnim czasie coraz więcej dzieje się w tym temacie. Ostatnio zagadnienie to wróciło do nas za sprawą Krajowego Planu Odbudowy.

Obecnie umowa zlecenia nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne, gdy zleceniobiorca ma inny tytuł ubezpieczenia (np. umowa o pracę), o wartości równej lub wyższej niż minimalne wynagrodzenie.

Podczas pamiętnej konferencji w dniu 15 maja 2021 r., rząd prezentując główne założenia Polskiego Ładu wspomniał m.in. o pełnym oskładkowaniu umów zlecenia. Jednak – mimo zapowiedzi, że zmiany te wejdą w życie już od stycznia 2022 roku – kwestia ta nie została ujęta w głównej ustawie wprowadzającej Polski Ład i do tej pory nie podjęto żadnych innych prac legislacyjnych w tym zakresie.

Z kolei wiosną 2022 roku poznaliśmy dokument Ministerstwa Rozwoju i Technologii o nazwie „Krajowy Program Reform 2022/2023”. Była w nim mowa o całym szeregu zmian prawa, w tym m.in. o pełnym oskładkowaniu umów zlecenia: „Celem reformy jest ograniczenie segmentacji rynku pracy poprzez zwiększenie ochrony socjalnej wszystkich osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych, poprzez objęcie tych umów składkami na ubezpieczenia społeczne, niezależnie od uzyskiwanych przychodów. Planowane zmiany przyczynią się do uporządkowania systemu ubezpieczeń społecznych, uszczelnienia zasad podlegania ubezpieczeniom, zwiększenia ochrony ubezpieczeniowej czy podwyższenia przyszłych świadczeń długoterminowych.”

Jako przewidywany termin wejścia w życie przepisów wprowadzających obowiązek objęcia wszystkich umów zlecenia składkami na ubezpieczenie społeczne, niezależnie od osiąganych przychodów, Ministerstwo podało w tym dokumencie I kwartał 2023 r.

Natomiast ostatnio zagadnienie to wróciło do nas za sprawą głośnego Krajowego Planu Odbudowy, który 1 czerwca tego roku został zaakceptowany przez Komisję Europejską. Na finalnym etapie prac nad KPO okazało się bowiem, że jako jeden z kamieni milowych ujęto w nim objęcie umów cywilnoprawnych składkami na ubezpieczenia społeczne. Spotkało się to z powszechnym zaskoczeniem, gdyż we wcześniejszym projekcie KPO, który podlegał konsultacjom społecznym, tej kwestii nie było. Została ona najwyraźniej dopisana na koniec prac, i to jako jeden z kamieni milowych (KPO obok kamieni milowych określa także cele i wskaźniki), czyli w istocie warunków otrzymania przez Polskę pieniędzy z Funduszu Odbudowy.

W roboczym tłumaczeniu KPO przedstawionym przez rząd czytamy:

„Nadrzędnym celem reformy jest ograniczenie fragmentacji rynku pracy oraz zwiększenie bezpieczeństwa socjalnego niektórych pracowników. Aby to osiągnąć, wszystkie umowy cywilnoprawne o pracę będą podlegały składkom na ubezpieczenia społeczne, z wyjątkiem umów zlecenia zawieranych z uczniami szkół średnich i studentami do 26 roku życia.

Reforma zostanie wprowadzona aktem prawnym, który zagwarantuje, że zatrudnienie na podstawie umów cywilnoprawnych będzie podlegało składkom na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, wypadkowe, z tytułu chorób zawodowych i chorobowe. Ponadto zniesiona zostanie zasada, zgodnie z którą składka na ubezpieczenie społeczne jest odprowadzana od minimalnego wynagrodzenia za pracę z tytułu umów cywilnoprawnych.

Wdrażanie reformy zostanie zakończone do 31 marca 2023 roku.”

Spore obawy budzi fakt, że w KPO czytamy wprost o wszystkich umowach cywilnoprawnych, a nie tylko o umowach zlecenia. Może to oznaczać, że pełne oskładkowanie obejmie zatem także umowy o dzieło, choć przedstawiciele rządu w rozmowach z mediami kwestionują ten pomysł i twierdzą, że zmiany mają dotyczyć jedynie umów zlecenia. Treść KPO sugeruje jednak inaczej, a to w jej kontekście Unia Europejska będzie oceniać realizację przez Polskę zobowiązań określonych w KPO.

Warto też zauważyć, że w KPO wprost wymienia jakim składkom społecznym będą podlegać umowy cywilnoprawne. W katalogu tym zostały m.in. wymienione składki chorobowe, co może oznaczać, że po zmianach i te składki staną się obowiązkowe, inaczej niż obecnie – w aktualnym stanie prawnym są one dobrowolne.

Z nieoficjalnych doniesień medialnych wynika, że prace nad pełnym oskładkowaniem umów cywilnoprawnych mogą zostać przesunięte na początek 2024 r. Mając jednak na uwadze, że termin I kwartału 2023 r. został wskazany w KPO i wiąże się on z zobowiązaniami Polski warunkującymi wypłatę funduszy, powinniśmy w najbliższym czasie pozostać w tym temacie czujni.