Powracając do tematu opublikowanego w dniu 26 lipca 2021 r. projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (na blogu poruszałyśmy już temat zmian dotyczących składki zdrowotnej – https://laboratoriumprawapracy.ostrowski.legal/projekt-nowej-skladki-zdrowotnej-dla-osob-prowadzacych-dzialalnosc-gospodarcza-projekt-polskiego-ladu/), warto pochylić się nad innym pomysłem rządzących zawartym w tym projekcie.   

„Polski ład” zakłada bowiem walkę z tzw. „szarą strefą”, a konkretnie z zatrudnianiem pracowników „na czarno” oraz z wypłacaniem części wynagrodzenia „pod stołem”. Problem ten jest w Polsce cały czas aktualny. Przykładowo zgodnie z szacunkami Polskiego Instytutu Ekonomicznego (raport z tego roku) aż 1,4 mln pracowników w Polsce otrzymuje część wynagrodzenia „pod stołem” – to 12 % osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. 

Jakie rozwiązania mają pomóc w tej walce?  

Otóż projektodawca postanowił zaangażować do tej walki samych pracowników. Obecnie bowiem pracownicy nie mają interesu w zgłaszaniu tego rodzaju nieprawidłowości odpowiednim organom. Ustalenie zatrudnienia „na czarno” albo ujawnienie wypłat części wynagrodzenia „pod stołem” niesie bowiem negatywne konsekwencje nie tylko dla pracodawcy, ale i dla samego pracownika. Pracodawca odpowiada wprawdzie za pobranie zaliczek na podatek dochodowy oraz składek ubezpieczeniowych, ale to pracownik jest podatnikiem i ubezpieczonym i musi te zaległości rozliczyć. 

To właśnie ma się zmienić. Pracownicy otrzymają bowiem swoistą „abolicję” podatkową i ubezpieczeniową w przypadku ustalenia zatrudnienia „na czarno” albo ujawnienia wypłat części wynagrodzenia „pod stołem”. Co należy przez to rozumieć? 

1. Przychody pracownika z tytułu pracy „na czarno” oraz przychody pracownika w części wynagrodzenia wypłacanej „pod stołem” będą zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym. 

2. W przypadku ustalenia zatrudnienia „na czarno” albo ujawnienia wypłat części wynagrodzenia „pod stołem”, składki na ubezpieczenia społeczne będą finansowane w całości z własnych środków przez pracodawców, także w części podlegającej co do zasady finansowaniu przez pracownika. 

3. Podobnie w przypadku składek na ubezpieczenie zdrowotne – w przypadku ustalenia zatrudnienia „na czarno” albo ujawnienia wypłat części wynagrodzenia „pod stołem”, składki na ubezpieczenie zdrowotne będą w całości finansowane przez pracodawcę.  

To może skłonić pracowników do dochodzenia swoich praw z tytułu nieprawidłowości w sposobie zatrudnienia, gdyż negatywne konsekwencje z tym związane będę obciążały tylko pracodawcę. Nielegalnie zatrudniony pracownik nie tylko nie zapłaci podatku, ale także zachowa w pełni prawo do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, mimo że nie będzie partycypował w finansowaniu składek. 

Jednocześnie wymaga podkreślenia, że negatywne konsekwencje pracodawcy to nie tylko wskazana wyżej konieczność sfinansowania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika, ale także: 

1. Pracodawcy zostanie przypisany przychód podatkowy w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę za każdy miesiąc zatrudnienia „na czarno” (niezależnie od faktu, czy wynagrodzenie było faktycznie wypłacane i w jakiej wysokości) oraz przychód w wysokości części wynagrodzenia wypłacanej „pod stołem”. 

2. Jednocześnie z kosztów uzyskania przychodów pracodawcy wyłączone zostaną: 

• wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia „na czarno” oraz wynagrodzenia w części wypłacanej „pod stołem”, 

• składki na ubezpieczenia społeczne od tych wynagrodzeń (pomimo, że finansowane są z własnych środków pracodawcy). 

Projekt ustawy zakłada, że omawiane rozwiązania znajdą zastosowanie do przypadków zatrudniania „na czarno” oraz wypłat części wynagrodzenia „pod stołem”, zaistniałych od dnia wejścia życie ustawy. Planowana data wejścia w życie ustawy to 1 stycznia 2022 r.