Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) zapowiedziało uruchomienie pilotażowego programu skróconego tygodnia pracy. To inicjatywa, która może oznaczać istotną zmianę w polskim systemie pracy. Jakie są najważniejsze założeniom programu, jego potencjalne skutki prawne i organizacyjne oraz jak mogą się na niego przygotować pracodawcy?

Na czym polega pilotaż?

Zgodnie z zapowiedziami ministerstwa, pilotaż skróconego tygodnia pracy ma ruszyć jeszcze w 2025 roku i objąć wybrane firmy oraz instytucje publiczne. Główna idea to sprawdzenie, jak funkcjonuje czterodniowy tydzień pracy bez obniżania wynagrodzenia pracowników. W grę wchodzą różne modele, m.in. redukcja do 32 godzin tygodniowo, bez konieczności „odrabiania” piątego dnia w postaci dłuższych zmian.

Cel programu

Pilotaż ma dać odpowiedź na pytania:

• Czy pracownicy pracujący krócej są bardziej efektywni?
• Jak zmiana wpływa na ich zdrowie psychiczne, wypalenie zawodowe i work-life balance?
• Jakie skutki organizacyjne i finansowe odczują pracodawcy?
• Czy skrócenie czasu pracy może przyciągać i zatrzymywać talenty na rynku pracy?

„To będzie pierwszy pilotaż skróconego czasu pracy w tej części Europy, pierwszy w naszym regionie, pierwszy na tak szeroką skalę pilotaż w Polsce. Chcemy zachęcać do skróconego czasu pracy, zachęcać do testowania rozwiązań w różnego typu organizacjach. W pilotażu będą mogli wziąć udział przedsiębiorcy, jednostki samorządowe, fundacje, towarzyszenia, związki zawodowe – by każdy pracodawca mógł sprawdzić, co u niego działa”.– zapowiedziała ministra pracy Agnieszka Dziemianowicz-Bąk. 

Dwa rozważane modele

Resort analizuje dwa główne scenariusze:​

1 . Skrócenie tygodnia pracy do 35 godzin – co oznaczałoby redukcję liczby godzin pracy przy zachowaniu pięciodniowego tygodnia pracy.​

2 . Wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy – czyli zapewnienie pracownikom wolnych piątków, przy zachowaniu dotychczasowego, ośmiogodzinnego dnia pracy.​

Ministra Dziemianowicz-Bąk wskazała, że z rozmów z pracownikami i pracodawcami wynika, iż łatwiej – ze względów organizacyjnych – byłoby wprowadzić czterodniowy tydzień pracy, z zachowaniem ośmiogodzinnego czasu pracy .​

Aspekty prawne – wyzwania i wątpliwości

Z punktu widzenia prawa pracy, planowane zmiany oznaczają istotne wyzwania:

1 . Kodeks pracy a skrócony tydzień pracy
Obowiązujące przepisy zakładają 40-godzinny tydzień pracy przy przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Skrócenie tego czasu wymagać będzie modyfikacji w regulacjach ustawowych lub wprowadzenia szczególnych rozwiązań w ramach układów zbiorowych pracy czy regulaminów wewnętrznych.

2 . Wynagrodzenie za nieświadczenie pracy
Kluczową kwestią jest utrzymanie wynagrodzenia mimo krótszego czasu pracy. Z perspektywy pracodawców oznacza to de facto wzrost kosztów jednostkowych, co może rodzić pytania o opłacalność i źródła finansowania (np. dotacje w ramach pilotażu).

3 . Równość traktowania pracowników
Konieczne będzie zapewnienie, że nowe modele nie prowadzą do nierównego traktowania – szczególnie w firmach, gdzie tylko część załogi będzie mogła skorzystać z pilotażu (np. ze względu na rodzaj wykonywanej pracy).

Jak przygotować się na pilotaż?

Choć program jest dopiero w fazie przygotowań, warto już dziś przeanalizować potencjalne scenariusze. Pracodawcy mogą:

• Przeprowadzić symulację wpływu skrócenia tygodnia pracy na procesy operacyjne.
• Rozważyć elastyczne formy organizacji pracy, jak praca zdalna lub zadaniowy czas pracy.
• Zainicjować dialog z załogą i organizacjami związkowymi w sprawie oczekiwań i obaw.

Co dalej?

Ministerstwo zapowiada, że wyniki pilotażu posłużą do oceny, czy skrócony tydzień pracy może zostać wdrożony szerzej – jako ogólnokrajowa regulacja lub dobrowolna opcja wspierana przez państwo. Podobne testy były już przeprowadzane m.in. w Islandii, Japonii i Hiszpanii – często z pozytywnymi rezultatami.

Ministerstwo zleciło Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy (CIOP) oraz Instytutowi Pracy i Spraw Socjalnych przeprowadzenie badań dotyczących efektywności pracy w relacji do liczby godzin przepracowanych przez pracownika w tygodniu. Wyniki tych analiz mają zostać przedstawione jeszcze w 2025 roku i posłużą jako podstawa do dalszych decyzji legislacyjnych .​