• 

W sobotę 23 kwietnia weszła w życie ustawa o obronie Ojczyzny. Jak tłumaczy ustawodawca, uchwalenia jej wymagała aktualna sytuacja geopolityczna Polski, która wymusza posiadanie Sił Zbrojnych zdolnych do obrony kraju, a więc posiadania sił o odpowiedniej liczebności, wyszkoleniu oraz wyposażeniu. Główny nacisk w nowych przepisach położono na podejmowanie dobrowolnych form pełnienia służby wojskowej.

Ustawa uchyliła szereg aktów prawnych, w tym między innymi ustawę o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, która do tej pory regulowała uprawnienia pracownicze i obowiązki po stronie pracodawców związane z służbą wojskową. Nowa ustawa powiela w pewnej mierze rozwiązania z ww. uchylonej ustawy, niemniej z uwagi na całkowicie nowy podział służby wojskowej zdecydowanie warto omówić wybrane – naszym zdaniem – najważniejsze konsekwencje dla pracodawców.

Nowy podział służby wojskowej

Zacznijmy od tego, że w myśl nowej ustawy o obronie Ojczyzny, służba wojskowa dzieli się na:

1.czynną służbę wojskową – polegającą na pełnieniu:

• zasadniczej służby wojskowej (dobrowolnej lub obowiązkowej);

• terytorialnej służby wojskowej;

• służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby oraz odbywaniu ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy;

• zawodowej służby wojskowej;

• służby w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.

2. służbę w rezerwie – dzielącą się na:

• aktywną rezerwę,

• pasywną rezerwę.

Bazując na tym podziale, poniżej omawiamy najważniejsze kwestie w relacji pracodawca-pracownik.

Ograniczone możliwości rozwiązania stosunku pracy

Stosunek pracy z osobą powołaną do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej będzie mógł być rozwiązany tylko za zgodą pracownika (w drodze wyjątku zgody pracownika nie będzie wymagało rozwiązanie stosunku pracy  w przypadku umów o pracę zawartych na okres próbny lub na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy, rozwiązania stosunku pracy z winy pracownika, ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy).

Również w przypadku dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej od dnia poinformowania pracodawcy o terminie szkolenia podstawowego do dnia jego zakończenia oraz w okresie trwania szkolenia specjalistycznego, a także przez okres 12 miesięcy od dnia jego zakończenia, stosunek pracy będzie mógł być rozwiązany z takim pracownikiem tylko za jego zgodą (wyjątki od tej zasady podobne jak powyżej).

Jeżeli zaś chodzi o małżonków, to ochrona dotyczy wyłącznie małżonka żołnierza odbywającego obowiązkową zasadniczą służbę wojskową. W okresie odbywania tej służby przez żołnierza (służba ta ma trwać co do zasady 9 miesięcy), pracodawca będzie mógł rozwiązać stosunek pracy z jego małżonkiem wyłącznie z winy pracownika lub w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Zwolnienie od pracy na czas osobistego stawiennictwa

Tak jak dotychczas, w przypadku wezwania pracownika przez właściwy organ do osobistego stawienia się w sprawach dotyczących obowiązku obrony, pracodawca będzie miał obowiązek zwolnić od pracy wezwanego pracownika na czas niezbędny w celu załatwienia sprawy będącej przedmiotem wezwania.

Jednocześnie pracodawca wyda pracownikowi zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia, które umożliwi pracownikowi uzyskanie od właściwego organu rekompensaty pieniężnej z tego tytułu (chyba, że dany pracodawca dobrowolnie przewidział zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas takiego zwolnienia).

1 lub 2 dni nieodpłatnego zwolnienia od pracy

W ustawie przewidziano także uprawnienie pracownika do zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia na 2 dni. Będzie ono przysługiwać pracownikom powołanym do czynnej służby wojskowej (z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej) oraz pełniącym służbę w rezerwie.

Z kolei pracownikowi, który pełnił terytorialną służbę wojskową rotacyjnie jednorazowo nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 dni, przysługiwać będzie zwolnienie od pracy po odbyciu tej służby na 1 dzień, również bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

Urlop bezpłatny

Pracodawca będzie miał obowiązek udzielić urlopu bezpłatnego:

• pracownikowi odbywającemu szkolenia w ramach dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej – na czas trwania szkoleń,
• pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnej – na okres trwania tej służby.

Odprawa dla pracownika

Pracownikowi powołanemu do terytorialnej służby wojskowej przysługiwać będzie prawo do otrzymania od pracodawcy odprawy w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia (liczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy). Taka odprawa ma przysługiwać tylko w przypadku pierwszego powołania – nie będzie przysługiwała w razie ponownego powołania do tej samej służby.

Świadczenie pieniężne dla pracodawcy

Ustawa o obronie Ojczyzny przewiduje też świadczenie pieniężne dla pracodawcy zatrudniającego pracownika będącego żołnierzem rezerwy albo będącego żołnierzem OT pełniącym służbę wojskową rotacyjnie. Świadczenie to ma być swego rodzaju rekompensatą za nieobecność pracownika – przysługuje ono za dni, w których pracownik pełnił służbę wojskową. Ma ono obejmować wyłącznie rekompensatę kosztów, nie uwzględniamy tu np. kwot wynagrodzenia dla pracownika zastępującego nieobecnego żołnierza.

Zatrudnienie po zwolnieniu ze służby zawodowej

Ustawa o obronie Ojczyzny przewiduje także obowiązek zatrudnienia na odpowiednich warunkach pracownika powołanego do obowiązkowej zasadniczej służby zawodowej:

• w przypadku, gdy taki pracownik w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby zgłosi się do zakładu pracy, w którym był zatrudniony w dniu powołania do służby, pracodawca ma obowiązek zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia.
• przy ponownym zatrudnianiu należy też uwzględnić uzyskanie przez pracownika podczas służby innych lub wyższych kwalifikacji zawodowych – pracodawca ma obowiązek zatrudnić pracownika w miarę możliwości na stanowisku, które odpowiada kwalifikacjom nabytym w Siłach Zbrojnych.

Powołanie do zawodowej służby wojskowej – wynagrodzenie oraz wygaśnięcie stosunku pracy

Szczególne uregulowania dotyczą przypadku powołania pracownika do zawodowej służby wojskowej. W takiej sytuacji pracownik zachowuje prawo do ostatnio pobieranego wynagrodzenia od pracodawcy do końca miesiąca kalendarzowego, w którym ma obowiązek stawić się do pełnienia służby. Następnie stosunek pracy z takim pracownikiem wygasa z dniem stawienia się do tej służby.

Podsumowanie

Jak zatem widać, uprawnienia czy obowiązki pracownika lub pracodawcy są różne w zależności od rodzaju służby odbywanej przez pracownika. Mając na uwadze całkowicie nowy podział tej służby (m.in. likwidacja służby przygotowawczej, czy okresowej, nowość w postaci dobrowolnej zasadniczej służby zawodowej) pierwszym krokiem analizy danego przypadku powinna być zawsze weryfikacja do jakiego dokładnie rodzaju służby pracownik został powołany.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.

TAGI: obowiązki pracownika, obrona ojczyny, odprawa, rozwiązanie umowy o pracę, Siły Zbrojne, służba wojskowa, wojsko