Już w najbliższy weekend tj. z 25 na 26 października 2025 r., jak co roku, blisko 70 państw, w tym Polska, przestawi zegary z czasu letniego na zimowy. Zmiany czasu, funkcjonujące w Europie już od wielu lat, wymyślono, aby lepiej dopasować tryb życia do światła słonecznego i móc je efektywniej wykorzystywać, oszczędzając dzięki temu energię elektryczną. W praktyce, zmiana czasu z letniego na zimowy oznacza przesunięcie wskazówek zegara z godziny 3.00 na 2.00 w nocy – zyskujemy więc „dodatkową godzinę”. Warto się jednak zastanowić, jak zmiana czasu z letniego na zimowy wpływa na pracowników w zakresie czasu pracy – czy w tym obszarze można dostrzec oszczędności?

Wszelkie wątpliwości dotyczące wpływu sezonowych zmian czasu na czas pracy dotyczą pracowników wykonujących pracę w porze nocnej – wynika to z faktu, że wskazówki zegara przesuwa się zawsze o godzinie 3.00., a więc w trakcie ich pracy.

Przejście z czasu letniego na czas zimowy powoduje, że mimo zakończenia pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy, pracownik zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy w rzeczywistości pracuje 9 godzin zamiast 8 (13 godzin zamiast 12 w przypadku pracowników zatrudnionych w równoważnym systemie czasu pracy), przekraczając tym samym dobowy wymiar czasu pracy. Zgodnie z art. 151 k.p. praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy jest pracą w godzinach nadliczbowych, za którą pracownik musi być wynagrodzony. Kodeks pracy przewiduje obecnie 2 formy „wynagradzania” – dodatek pieniężny albo czas wolny.

Stosownie do art. 151¹ k.p., za pracę w godzinach nadliczbowych w nocy pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na przepis, zgodnie z którym pracownikowi pracującemu w porze nocnej zawsze przysługuje dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, za każdą godzinę pracy w nocy. Choć co do zasady przepis ten nie budzi żadnych wątpliwości, doktryna prezentuje pewne rozbieżności, co do jego stosowania  w przypadku zmiany czas z letniego na zimowy, ze względu na wskazanie w art. 151⁷ k.p., że pora nocna obejmuje 8 godzin – zmiana powoduje, że pracownik przepracował 9. Część doktryny stoi na stanowisku, że za tę nadliczbową godzinę powinno się pracownikowi wypłacić „dodatek nocny” oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, a część opowiada się za rozwiązaniem, zgodnie z którym „dodatek nocny” przysługuje pracownikowi we wspomnianej sytuacji jedynie za 8 godzin, a za 9 godzinę należy wypłacić jedynie dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Natomiast zgodnie z art. 151² k.p., w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych, pracownik może zamiast dodatku do wynagrodzenia otrzymać czas wolny od pracy w wymiarze równym godzinom nadliczbowym. Udzielenie czasu wolnego przez pracodawcę może nastąpić na wniosek pracownika, jak również sam pracodawca ma możliwość udzielenia czasu wolnego, z tym wyjątkiem, że ma on wtedy obowiązek udzielić czasu wolnego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. W tym przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego. Udzielenie pracownikowi czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych powoduje, że pracownikowi nie przysługuje dodatek do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Na sam koniec warto wspomnieć, że już od kilku lat Unia Europejska rozważa wycofanie się ze zmieniania czasu z letniego na zimowy (w ostatni weekend października) oraz z zimowego na letni (w ostatni weekend marca) i pozostanie przy jednym z nich, tak jak ma to miejsce m.in. na Islandii. Stanowiska państw członkowskich w tej sprawie są podzielone, co utrudnia podjęcie decyzji, choć trzeba podkreślić, że znaczna większość obywateli państw należących do UE opowiada się za rezygnacją ze zmiany czasu. W ramach projektu zniesienia sezonowych zmian czasu przeprowadzono konsultacje publiczne z udziałem 4,6 mln obywateli UE, spośród których aż 84% opowiedziało się przeciwko zmianom czasu. Zwolennicy pozostania przy systemie zmian sezonowych argumentują, że dopasujemy tryb życia do światła słonecznego i efektywniej wykorzystujemy energię słoneczną zamiast energii elektrycznej. Strona przeciwna uważa natomiast, że jest to rozwiązanie przestarzałe, generujące znacznie więcej problemów niż korzyści, m.in. komplikacje w gospodarce czy transporcie, a także większe koszty dla przedsiębiorców. Konkretnych decyzji można się jednak spodziewać dopiero w przyszłym roku, ponieważ obowiązująca obecnie unijna dyrektywa przewiduje system zmianowy do końca 2026 r.