Kwestia konsultacji związkowej zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę uregulowana jest wprost w kodeksie pracy, w art 38. Czy tej konsultacji podlega także zamiar wypowiedzenia umowy o pracę członkowi zarządu spółki? To pytanie zadaje sobie wiele spółek podejmując decyzje o odwołaniu z funkcji prezesa czy członka zarządu.
Członek zarządu może pełnić swoją funkcję na podstawie powołania, kontraktu menadżerskiego bądź umowy o pracę. Zatrudnienie na podstawie ostatniej ze wskazanych możliwości rodzi pytanie wielu naszych czytelników – czy zamiar wypowiedzenia umowy o pracę członkowi zarządu (w tym i prezesowi) wymaga konsultacji ze związkami zawodowymi?
W pierwszej kolejności należy odwołać się do regulacji zawartej w kodeksie spółek handlowych (KSH). Na przykładzie członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wskazać należy, że członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu (art 203 par. 1 KSH). Analogiczną regulację zawiera także artykuł odnoszący się do członka zarządu spółki akcyjnej.
Dwa stanowiska w orzecznictwie
W orzecznictwie sądów znaleźć można wyroki zarówno opowiadające się za konsultacją przypadków wypowiedzenia umowy o pracę odwołanych członków zarządu jak i je wykluczające. Dla zobrazowania sporu w doktrynie prezentujemy dwa przeciwstawne orzeczenia:
• Wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r. o sygnaturze akt I PKN 783/00 – „Konsultacji związkowej nie podlega wypowiedzenie bezterminowej umowy o pracę dokonywane w następstwie odwołania pracownika ze składu zarządu spółki kapitałowej.”
• Wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2002 r. o sygnaturze akt I PKN 809/00 – „Wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi zarządzającemu zakładem w imieniu pracodawcy podlega ogólnym zasadom obowiązującym w zakresie wypowiadania umów o pracę, a w szczególności ma zastosowanie art. 38 KP.”
Uchwała Sądu Najwyższego przesądza kwestię konsultacji
Kluczowym dla rozważania kwestii obowiązku konsultacji związkowej wypowiedzenia umowy o pracę członkowi zarządu spółki jest uchwała Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2012 r. o sygnaturze akt II PZP 3/12.
W tezie uchwały Sąd Najwyższy przesądził, że „wypowiedzenie umowy o pracę zawartej z prezesem zarządu spółdzielni mieszkaniowej, dokonane po odwołaniu go z tej funkcji, powinno być poprzedzone konsultacją z zakładową organizacją związkową – art. 38 KP i art. 52 § 2 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.).”
Sąd Najwyższy podkreślił także w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2012 r., sygn. akt III PZP 3/12 orzeczono, iż „w przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy”. W uzasadnienia uchwały stwierdzono także, że pracodawca ma obowiązek konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy odwołanemu członkowi zarządu (tu akurat spółdzielni). Uchwała ta może być pomocna do rozstrzygnięcia sprawy, zważywszy na istotne podobieństwo regulacji zawartych w art. 49 § 2 i 52 § 2 Prawa spółdzielczego do regulacji zawartych w art. 203 § 1 i art. 370 § 1 KSH.
W uzasadnieniu została zakwestionowana zasadność poglądu, że zasada swobody odwoływania członków zarządów spółek kapitałowych, ustanowiona w Kodeksie handlowym modyfikuje przepisy Kodeksu pracy o ochronie trwałości stosunku pracy, wyłączając m.in. przy wypowiadaniu odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wymóg konsultacji związkowej (art. 38 KP) oraz wymóg zasadności wypowiedzenia (art. 45 KP), a także dopuszczalność dochodzenia przez odwołanego członka zarządu, z którym niezgodnie z prawem rozwiązano umowę o pracę, roszczenia o przywrócenie do pracy (art. 45 § 1, 50 § 5, 60 KP).
Przepisy art. 203 § 1 i art. 370 § 1 KSH wyraźnie potwierdzają odrębność obu wymienionych w nim stosunków prawnych oraz to, że odwołanie pracownika z funkcji członka zarządu nie pozbawia go wynikającej z przepisów prawa pracy ochrony związanej z wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. W świetle uzasadnienia tej uchwały Sądu Najwyższego należy uznać za nieaktualny pogląd przeciwny.
Reasumując, Sąd Najwyższy uznał, że czynności powoływania i odwoływania członków zarządu (spółki jaki spółdzielni) są dokonywane w oparciu o przepisy KSH oraz Prawa spółdzielczego, natomiast ustawa ta nie uchyla obowiązku konsultacji związkowej zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w stosunku do odwołanego członka zarządu spółki lub spółdzielni.
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
