Obecnie podróż służbowa kierowcy to każde zadanie służbowe polegające na wykonaniu na polecenie pracodawcy przewozu drogowego poza miejscowość, w której znajduje się siedziba lub inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę lub wyjazdu poza tą miejscowość w celu wykonania przewozu drogowego. Jednocześnie kierowcy w podróży służbowej, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77(⁵⁾ § 3-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Projekt z dn. 27 lipca 2021 r. ustawy o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw zakłada jednak zmiany w tym zakresie.

Zmiany ustawy z dn. 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców

Projekt ustawy w zakresie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców przewiduje odejście od podróży służbowej kierowców w transporcie. Zmianę tę proponuje się wprowadzić poprzez uchylenie pkt 7 w art. 2 definiującego podróż służbową kierowcy oraz uchylenie art. 21a przyznającego kierowcy przebywającego w podróży służbowej należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego.

Jednocześnie zakłada się dodanie art. 21b, zgodnie z którym kierowca odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie byłby w podróży służbowej w rozumieniu art. 77(⁵) §1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dn. 24 listopada 2016 r., sygn. akt K 11/15

Powyższe zmiany mają wdrażać wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który stanął na stanowisku, że przepis art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców w związku z art. 77(⁵) § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W taki sam sposób Trybunał wypowiedział się co do przepisu art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. powołanej w punkcie 1 w związku z art. 77(⁵) § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. powołanej w punkcie 1 w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Wyrok wszedł w życie bez okresu przejściowego 29 grudnia 2016 r.

W ocenie Trybunału, uregulowanie należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem przez kierowców pracy w permanentnej podróży wymaga stworzenia odrębnych przepisów dla tej grupy pracowników, uwzględniających w sposób rzeczywisty specyfikę ich pracy. Dotychczasowe rozwiązania, które miały tę specyfikę uwzględniać, należy uznać za pozorne. Sposób ukształtowania należności dla kierowców wynika bowiem w dalszym ciągu z ogólnych przepisów kodeksowych. Potraktowanie w sposób identyczny w tym zakresie podmiotów nierównych należy uznać za wadliwe z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości oraz poszanowania negocjacyjnego systemu określenia poziomu wynagrodzeń i diet.

Uchwała Sądu Najwyższego z dn. 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08

Projektodawca uznał takie rozwiązanie również za zgodne z uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dn. 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08.

Zdaniem Sądu Najwyższego kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróże w ramach wykonywania umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 77(⁵) § 1 KP. Nie jest bowiem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach. Trafne jest zatem spostrzeżenie, że wykonywaniem zadania służbowego w rozumieniu art. 77(⁵) § 1 KP nie jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, wynikającej z charakteru zatrudnienia. Ta bowiem nigdy nie jest incydentalna.

Uwagi zgłoszone na etapie konsultacji publicznych

Porozumienie Białowieskie wskazało, że trudno przewidzieć w jakim zakresie może wpłynąć na przychody kierowców konieczność przeznaczenia części kwot, które otrzymują oni teraz z tytułu podróży służbowych na realizację należności budżetowych z tytułu ich zatrudnienia. Nie można jednak wykluczyć spadku tych przychodów.

Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce podnosi, że zmiany w zakresie podróży służbowych oznaczają w praktyce konieczność całkowitej przebudowy siatki płac w firmach transportowych. Zniknąć będą musiały powszechnie wypłacane diety i ryczałty za nocleg, które dotychczas stanowiły znaczącą część dochodu kierowców. Oznacza to konieczność dużego podwyższenia wynagrodzeń zasadniczych kierowców, aby utrzymać dotychczasowy pozom wynagrodzeń netto. Również Związek Pracodawców Transportu Drogowego zauważa, że zmiana modelu wynagradzania kierowców, z modelu podróży służbowej na rozliczenie na zasadach ogólnych, spowoduje wzrost rocznych kosztów dla pracodawców związanych z zatrudnieniem kierowców.

W konsekwencji powyższego Stowarzyszenie Uczestników Rynku Komunikacji Samochodowej i Transportu Drogowego Najlepsza Droga proponuje wprowadzenie dodatku wyrównawczego  zwolnionego z opodatkowania i oskładkowania. Taki dodatek wyrównawczy byłby dla firm swego rodzaju buforem bezpieczeństwa zapewniającym możliwość generowania dopłat spełniając wymogi krajów Unii Europejskiej. Zatem wypłacając pracownikom dokładnie takie same kwoty jakie zarabiają pracownicy w pozostałych krajach unii Europejskiej, ale dzięki zniesieniu kosztów oskładkowania i opodatkowania tego składnika pozwoliłoby to utrzymać się branży i dalej rozwijać. Natomiast Stowarzyszenie Polskie Forum Transportu proponuje wprowadzenie konstrukcji dla kierowców „dodatku za rozłąkę”, który funkcjonuje już w polskim ustawodawstwie odnośnie innych grup zawodowych. Dodatek „za rozłąkę” korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego na tożsamych zasadach, jak dotychczas wypłacane kierowcom diety.