Pod koniec ubiegłego roku rozpoczęły się prace nad nową ustawą – ustawą o zatrudnianiu cudzoziemców. Zamysł jest taki, aby obecną ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zastąpić dwiema nowymi:

• ustawą o aktywności zawodowej – regulującą działania publicznych służb zatrudnienia, system funkcjonowania urzędów pracy i aktywizacji bezrobotnych, oraz
• ustawą o zatrudnianiu cudzoziemców – regulującą kwestie związane z legalizacją pracy cudzoziemców.

W związku z tym obecnie równolegle trwają prace nad obiema ustawami. O projekcie pierwszej z nich pisałyśmy już w grudniu (link). Z kolei projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców po opiniowaniu – w którym nasza Kancelaria brała udział, a nawet część naszych uwag została przez projektodawcę uwzględniona – został opublikowany 21 grudnia 2022 r.  

Co z niego wynika?

Dotychczasowe rozwiązania uregulowane w obecnie obowiązującej ustawie w większości pozostaną – m.in. zezwolenia na pracę, czy oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy (tu nowa ustawa przewiduje nową nazwę: „oświadczenie o zatrudnieniu cudzoziemca”). Natomiast czeka nas też kilka nowości – poniżej najistotniejsze z nich:

Skrócenie okresu ważności zezwolenia na pracę

Projekt nowej ustawy zakłada skrócenie okresu, na który będzie wydawane zezwolenie na pracę – z obecnie obowiązującego okresu 3 lat do okresu 1 roku. Skrócony okres ma mieć zastosowanie w kilku przypadkach:

• gdy wniosek o wydanie zezwolenia składa podmiot zatrudniający prowadzący działalność gospodarczą przez okres krótszy niż 1 rok,
• gdy cudzoziemiec będzie wykonywał pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. umowa zlecenie),
• gdy czas pracy nie będzie przekraczał ½ pełnego wymiaru czasu pracy lub 20 godzin tygodniowo

Zmianę tę ocenić należy negatywnie – skrócenie we wskazanych przypadkach okresu ważności zezwolenia do 1 roku spowoduje zwiększenie czasu oczekiwania na wydanie zezwolenia na pracę (z uwagi na zwiększenie liczby postępowań), który już teraz jest długi.

Obowiązek powiadomienia starosty o zakończeniu pracy

Obecnie podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi może – ale nie musi – powiadomić właściwy powiatowy urząd pracy o zakończeniu tej pracy.

Projekt nowej ustawy wprowadza w tym zakresie obowiązek. Oznacza to, że podmiot zatrudniający, którego oświadczenie o zatrudnieniu cudzoziemca zostało wpisane do ewidencji oświadczeń, będzie miał obowiązek powiadomić starostę, który dokonał wpisu, że cudzoziemiec zakończył pracę przed dniem zakończenia pracy określonym w oświadczeniu.  Projekt ustawy nie określa jednak terminu na realizację tego obowiązku.

Wyższe kary

Projekt ustawy wprowadza też limit dolny odpowiedzialności karnej za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców – kara grzywny będzie wymierzana w kwocie nie niższej niż 500 zł za jednego cudzoziemca. Obecnie wysokość kary grzywny nie jest wprost uzależniona od liczby nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców. Przy większej liczbie zatrudnionych cudzoziemców zmiany mogą zatem doprowadzić do dużo wyższych kar niż obecnie.

Rezygnacja z tzw. testu rynku pracy

Są też i pozytywne zmiany. Z pewnością można do nich zaliczyć projektowaną rezygnację z tzw. testu rynku pracy. Obecnie w większości postępowań o wydanie zezwolenia na pracę obowiązuje wymóg przedstawienia informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy. Wiąże się to z obowiązkiem złożenia oferty pracy do powiatowego urzędu pracy, który sprawdza następnie czy wśród osób zarejestrowanych w PUP są kandydaci spełniający wymagania określone w ofercie pracy – jeżeli tak to kieruje potencjalnych kandydatów na rozmowy do takiego pracodawcy. Chodzi o zapewnienie pierwszeństwa w uzyskaniu pracy polskim bezrobotnym przed cudzoziemcami.

Projekt nowej ustawy zakłada całkowitą rezygnację z ww. wymogu, co uprości i skróci procedurę uzyskiwania zezwolenia na pracę.

Możliwość zwiększenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy

Projekt nowej ustawy przewiduje, że zmiana lub uzyskanie nowego zezwolenia na pracę nie będzie wymagana nie tylko w przypadku (powiązanego z proporcjonalnym podwyższeniem wynagrodzenia) zwiększenia wymiaru czasu pracy, ale także w przypadku zwiększenia liczby godzin pracy w tygodniu lub – rozszerzono zatem tę możliwość również na przypadki, gdy praca jest wykonywana na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Ponadto podobnie jak w przypadku zezwoleń na pracę, projekt nowej ustawy przewiduje taką możliwość również w przypadku oświadczeń o zatrudnieniu cudzoziemca. Zwiększenie wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy w tygodniu lub miesiącu pod warunkiem proporcjonalnego podwyższenia wynagrodzenia nie będzie wymagało wpisu nowego oświadczenia o zatrudnieniu cudzoziemców do ewidencji oświadczeń.

Nadal jednak pozostaje problem wykonywania przez cudzoziemca pracy poniżej zadeklarowanego wymiaru czasu pracy lub liczby godzin. Tym samym nadal nie będą uwzględniane indywidualne sytuacje życiowe, które skutkują pracą w takim zmniejszonym wymiarze.

Elektronizacja procedur

Wreszcie projekt nowej ustawa wprowadza elektronizację procedur związanych z uzyskaniem zezwolenia na pracę oraz wpisem oświadczenia o zatrudnieniu cudzoziemców do ewidencji oświadczeń. Składanie wniosków, odbiór decyzji itd. ma być realizowane poprzez obecnie działający system teleinformatyczny Syriusz (praca.gov.pl), którego funkcjonalności mają zostać rozbudowane (m.in. pracodawca czy cudzoziemiec będzie tam zakładał indywidualne konto).

Zdaniem projektodawcy ma to być „pełna elektronizacja” – to czy tak będzie, okaże się jednak tak naprawdę w praktyce.