W dn. 2 sierpnia 2023 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 oraz niektórych innych ustaw. Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. W dn. 10 sierpnia 2023 r. została ogłoszona, więc zmiana wchodzi w życie już w dniu dzisiejszym.

Co ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 oraz niektórych innych ustaw zmienia w prawie pracy?

Otóż art. 3 ustawy zmienia art. 5l ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Odtąd w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 30 czerwca 2023 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r. ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Natomiast w okresie od dnia 1 lipca 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2021 r. ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Celem zmienianego przepisu jest odmrożenie – o kolejne 2 lata – podstawy naliczania odpisu na fundusz, poczynając od 1 lipca 2023 r. [1]. Wysokość odpisu podstawowego ustala się bowiem w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą, a przepisy art. 5a – art. 5l ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych określają co należy rozumieć właśnie przez przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.

W konsekwencji przedmiotowej zmiany podstawa naliczania odpisu na fundusz z kwoty 4.434,58 zł (przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r.) wzrośnie w okresie 1 lipca 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. do kwoty 5.104,90 zł (przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2021 r.).

Jednocześnie zgodnie z przepisem przejściowym równowartość dokonanych odpisów i zwiększeń naliczonych na rok 2023 pracodawca przekazuje na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w terminie do dnia 30 września 2023 r., uwzględniając dotychczas przekazaną kwotę odpisów i zwiększeń, naliczonych w oparciu o przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r. ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Oznacza to, że odpisy do 30 czerwca 2023 r. naliczane są w oparciu o kwotę 4.434,58 zł, a od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. w oparciu o kwotę 5.104,90 zł. [2]

Czy zmiana wysokości odpisu podstawowego wpłynie na wysokość świadczenia urlopowego?

Świadczenia urlopowe wypłacane są na zasadach określonych w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Wypłaca je pracodawca raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Wypłata świadczenia urlopowego następuje nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego.

Wysokość świadczenia urlopowego nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego, z tym że wysokość świadczenia dla zatrudnionych, ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika. Zatem dla pracodawców wypłacających świadczenia urlopowe, którego wysokość została ustalona na maksymalnym poziomie, tj. w kwocie odpowiadającej odpisowi podstawowemu (lub w odniesieniu do niego), wysokość odpisu podstawowego obowiązująca w  roku kalendarzowym ma wpływ na kwotę świadczenia urlopowego. Zatem świadczenia urlopowe przysługujące w wysokości wynikające z odpisu podstawowego, wypłacane po wejściu w życie ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. należy ustalić na poziomie odpisu wyliczonego w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z drugiego półrocza 2021 r.

Co ze świadczeniami urlopowymi wypłaconymi przed wejściem w życie ustawy z dnia 7 lipca 2023 r.?

Podobna sytuacja zmiany wysokości odpisu podstawowego w trakcie roku kalendarzowego miała miejsce w 2019 r. Wówczas Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zajęło stanowisko, zgodnie z którym: (…) Przepisy zawarte w art. 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r., które weszły w życie od dnia 23 października 2019 r., stanowią o przyjęciu z dniem 1 sierpnia br. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z drugiego półrocza 2014 r. jako podstawy przy naliczaniu odpisu na ZFŚS w 2019 r. za okres od 1 sierpnia do 31 grudnia 2019 r. Uwzględniając powyższe, w 2019 r. wysokość świadczenia urlopowego byłaby uzależniona od daty ustalania uprawnienia pracownika do tego świadczenia i odnoszona do wysokości odpisu podstawowego na ZFŚS ustalanego na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, obowiązującego w tej dacie. Dodać jednocześnie należy, iż ustawa nowelizująca nie zawiera regulacji odnośnie do dokonywania wyrównania wysokości świadczeń urlopowych wypłacanych pracownikom przed 1 sierpnia 2019 r., którzy uprawnienie do tych świadczeń nabyli przed ww. datą (…).”

Zatem w przypadku gdy pracodawca w okresie od 1 lipca 2023 r. wypłacił świadczenie urlopowe (którego wysokość została ustalona w odniesieniu do odpisu podstawowego), to kwota tego świadczenia podlega wyrównaniu. Nie ma natomiast podstaw do wyrównania takiego świadczenia urlopowego wypłaconego przed 1 lipca 2023 r.

[1] uzasadnienie Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 oraz niektórych innych ustaw

[2] ibidem