Pracodawca odpowiada za zapewnienie odpowiednich, bezpiecznych i higienicznych, warunków pracy w swoim zakładzie. Zatem jest obowiązany nie tylko spełnić minimalne wymagania bhp oraz ergonomii na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe, ale również zapewnić pracownikom pracującym przy obsłudze monitorów ekranowych okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza. Co to oznacza w praktyce? Wyjaśnienie znajdą Państwo w poniższym opracowaniu, jak i w jego części 2, którą opublikujemy w drugim tygodniu września.

Jaka jest podstawa prawna zapewnienia pracownikom okularów korekcyjnych?

Kwestię obowiązku zapewnienia pracownikom okularów korekcyjnych reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory, a dokładniej § 8.

Zgodnie z § 8 ust. 1 ww. rozporządzenia pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego (ust. 2).

Jakich pracowników dotyczy obowiązek zapewnienia okularów korekcyjnych?

Przywołany § 8  rozporządzenia należy interpretować łącznie z § 2 pkt 4, na podstawie którego przez pracownika należy rozumieć każdą osobę zatrudnioną przez pracodawcę, w tym praktykanta i stażystę, użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Z powyższego wynika, że obowiązek zapewnienia okularów korekcyjnych dotyczy pracowników użytkujących w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. [1] Dobowy wymiar czasu pracy co do zasady wynosi 8 godzin. Zatem osoba, która pracuje przy komputerze przez 4 godziny ma prawo do powyższej refundacji. Gdyby jednak pracownik zatrudniony na pół etatu na pracę przy komputerze nie poświęcał całego czasu pracy, to taka refundacja by mu nie przysługiwała. [2]

Jak często pracodawca powinien zapewnić pracownikowi okulary korekcyjne?

Brak jest przepisu, który określałby częstotliwość zapewnienia pracownikowi okularów korekcyjnych. Kwestia ta jest pozostawiona do dyspozycji pracodawcy, który powinien podjąć decyzję w przedmiotowej sprawie i uwzględnić w regulacjach wewnątrzzakładowych.

Kto może wydać zaświadczenie o konieczności stosowania okularów korekcyjnych?

Obowiązek pracodawcy polegający na refundacji kosztów poniesionych przez pracownika na zakup okularów korygujących wzrok do pracy przy komputerze skorelowany jest z badaniami profilaktycznymi (wstępnymi, okresowymi, kontrolnymi).

Nie ma zatem podstaw do zwracania pracownikowi kosztów, jakie poniósł na zakup takich okularów wyłącznie na podstawie zaświadczenia lekarskiego, jakie uzyskał w ramach publicznej opieki zdrowotnej, [3] czy prywatnych konsultacji. Przepisy nie przewidują również dopuszczalności refundacji kosztów poniesionych na zakup okularów korygujących wzrok do pracy przy komputerze na podstawie zaświadczenia wydanego przez optometrystę. Stąd też w przypadku ubiegania się o taką refundację istnieje konieczność wykonania badań w placówce medycyny pracy. [4]

Czy w przypadku pogorszenia wzroku pracownika, należy skierować go na badania lekarskie?

Biorąc pod uwagę ciążący na pracodawcy obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zgłoszenie pracodawcy przez pracownika pogorszenia stanu zdrowia, powinno stanowić podstawę dla pracodawcy do skierowania pracownika na badania profilaktyczne. Aktualnym orzeczeniem lekarskim jest bowiem orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika. [5]

Dlatego pogorszenie wzroku pracownika należy traktować jako zmianę jego stanu zdrowia, uzasadniającą konieczność wcześniejszego skierowania go na badania lekarskie. Wówczas wynik badania okulistycznego wskazujący na konieczność stosowania lub wymiany okularów, obliguje pracodawcę do zapewnienia takiemu pracownikowi okularów korygujących wzrok.[6] Co więcej, udowodnione przez pracownika pogorszenie wady wzroku, niezależnie od wewnętrznych regulacji obowiązujących u danego pracodawcy, stanowi uzasadnioną podstawę do zapewnienia temu pracownikowi ponadplanowej (przedterminowej) refundacji kosztów poniesionych na wymianę okularów korekcyjnych do pracy przy komputerze.

Czy w razie zgubienia lub zniszczenia przez pracownika okularów korekcyjnych, pracodawca ma obowiązek refundować zakup kolejnej pary?

Można spotkać się ze stanowiskiem, zgodnie z którym spełnienie przez pracodawcę w sposób jednorazowy zakupu okularów korekcyjnych zwalnia go z obowiązku dostarczenia okularów w przypadku ich zagubienia czy zniszczenia przez pracownika. Ponieważ jednak przepisy mówią o zapewnieniu okularów w przypadku, gdy obowiązek ten wynika z przesłanek wskazanych w rozporządzeniu, to trudno przyjąć, że wraz z utratą okularów zalecenia lekarskie w zakresie ich stosowania tracą aktualność. Zapewnienie okularów przez pracodawcę jest niezależne od ich zgubienia, uszkodzenia czy zniszczenia przez pracownika.

Jaka kwota dofinansowania do okularów korekcyjnych przysługuje pracownikom?

Żaden przepis nie określa kwoty dofinansowania do okularów korekcyjnych, ani sposobu jej wyliczania. Przepisy prawa pracy zobowiązują pracodawcę jedynie do zapewnienia pracownikowi okularów korekcyjnych. Natomiast sposób realizacji tego obowiązku pozostawiono w gestii pracodawcy. Wskazuje się, że kwota przeznaczona na zakup okularów korygujących wzrok powinna być ustalona po dokonaniu rozpoznania w sprawie kosztów okularów (oprawek i szkieł) w zakładach optycznych.[7]

[1] pismo Głównego Inspektoratu Pracy z dn. 21 grudnia 2012 r.

[2] Czy pracownikowi zatrudnionemu na część etatu należy się refundacja kosztu okularów?, Ambroziewicz Maciej

[3] Czy pracodawca ma obowiązek refundacji kosztów poniesionych przez pracownika na zakup okularów korygujących, jeżeli pracownik we własnym zakresie odbył wizytę lekarską?, Ambroziewicz Maciej

[4] Czy przepisy przewidują dopuszczalności refundacji kosztów poniesionych na zakup okularów korygujących wzrok do pracy przy komputerze na podstawie zaświadczenia wydanego przez optometrystę?, Ambroziewicz Maciej

[5] wyrok Sądu Najwyższego z dn. 18 grudnia 2002 r., sygn. akt I PK 44/02

[6] Czy na wniosek pracownika, który twierdzi, że pogorszył mu się wzrok trzeba wystawić skierowanie na badania pomimo ważności poprzednich?, Sokołowska Anna

[7] Czy pracodawca jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracownika na okulary korekcyjne, jeżeli nie zostały one zakupione w wyniku przeprowadzonych  badań profilaktycznych?, Brząkowski Mateusz