Drogi Czytelniku, wyobraź sobie, że rada gminy podejmuje uchwałę i zostajesz skarbnikiem gminy. Szczęśliwie jesteś głównym księgowym budżetu aż do chwili, kiedy z jakiegoś powodu chcesz zrezygnować z zatrudnienia. Czy jednak możesz? A jeżeli tak, to w jaki sposób powinieneś to zrobić?

 Zanim udzielę odpowiedzi na to pytanie, trzeba zacząć od początku, a więc od zatrudnienia skarbnika kwalifikowanego do tzw. „pozaumownych stosunków pracy” – w tym przypadku wynikającym konkretnie z powołania. Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Przyjmuje się, że tymi „odrębnymi przepisami” mogą być wyłącznie pozakodeksowe akty prawne rangi ustawowej, m.in.  art. 18 ust. 2 ustawy z dn. 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. I tak, do wyłącznej właściwości rady gminy należy powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu – na wniosek wójta.

Regulacja kodeksowa stanowi, że pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie – niezwłocznie lub w określonym terminie – odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Dotyczy to również pracownika, który na podstawie przepisów szczególnych został powołany na stanowisko na czas określony. Przepisy jednak nie regulują wprost możliwości rozwiązania takiego stosunku pracy z inicjatywy pracownika. Rezygnacja ze stanowiska nie została bowiem uregulowana w przepisach Kodeksu pracy. Czy zatem pracownik może skutecznie złożyć oświadczenie woli o wypowiedzeniu tego stosunku pracy?

W judykaturze brak jest orzeczeń bezpośrednio odnoszących się do tej kwestii. Stąd należy posiłkować się orzeczeniami dotyczącymi rozwiązania takiego stosunku pracy na podstawie porozumienia stron. I tak Sąd Najwyższy przyjął, że przepisy oddziału 1, rozdziału III, działu drugiego kodeksu pracy regulujące stosunek pracy na podstawie powołania nie wyłączają możliwości rozwiązania na skutek porozumienia stron stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania. Takie porozumienie powinno być zawarte między pracownikiem i organem, który go powołał. Rozwiązanie na mocy porozumienia stron stosunku pracy, nawiązanego na podstawie powołania, powoduje ustanie stosunku pracy z dniem ustalonym w tym porozumieniu bez względu na to, czy i kiedy organ uprawniony odwoła pracownika z zajmowanego stanowiska. Z uzasadnienia wyroku wynika, że późniejsze odwołanie ze stanowiska stanowiło w tej sytuacji jedynie czynność organizacyjno-porządkową, nie wywołującą żadnych skutków w zakresie rozwiązania stosunku pracy [1].

Dopuszczalność wypowiedzenia takiego stosunku pracy przyjęła również doktryna. Wskazuje się, że pracownik powołany może w dwojaki sposób doprowadzić do rozwiązania stosunku pracy. Może w pierwszej kolejności rozwiązać go poprzez własną czynność prawną, dokonując wypowiedzenia tego stosunku zgodnie z zasadami, dotyczącymi wypowiadania umów o pracę na czas nieokreślony. Innym sposobem jest wniesienie wniosku do właściwego organu o odwołanie go ze stanowiska [2].

Rezygnacja jest uznawana, gdy zostanie przyjęta przez pracodawcę jako czynność prowadząca do rozwiązania stosunku pracy z powołania w postaci odwołania ze skutkiem takim jak wypowiedzenie umowy. Innymi słowy, rezygnacja taka i jej przyjęcie powinno zostać potraktowane jako wniosek pracownika o odwołanie i jednoczesne odwołanie dokonane przez pracodawcę [3]. Nie jest bowiem możliwe uznanie, że rezygnacja z zajmowanego stanowiska pracownika zatrudnionego na podstawie powołania jest jedynie rezygnacją z pełnionej funkcji z pozostawieniem dalszego istnienia (trwania) stosunku pracy z powołania, zaś przyjęcie przez pracodawcę tej rezygnacji jest odwołaniem z funkcji bez jednoczesnego ustania stosunku pracy z powołania [4].

Niemniej jednak należy zauważyć, że zgodnie z przepisami prawa pracy każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy (zasada wolności pracy). Powyższe odnosi się nie tylko do momentu nawiązania stosunku pracy, lecz także do okoliczności pozostawania w nim. Stąd też wynika, że pracownik nie może być zobowiązany do pozostawania w zatrudnieniu wbrew swej woli – prawa do rozwiązania stosunku pracy przez pracownika nie można zatem skutecznie ograniczyć. [5] W konsekwencji należy stwierdzić, że odwołanie ze stanowiska nie jest jedynym sposobem rozwiązania stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania. Pracownik powołany może spowodować rozwiązanie stosunku pracy przez złożenie oświadczenia woli o wypowiedzeniu. Stosunek pracy rozwiązuje się wtedy z upływem okresu wypowiedzenia. Jeżeli pracownik jako pierwszy wypowiada swój stosunek pracy z powołania, a następnie pracodawca – aby móc powołać kolejnego pracownika na to samo stanowisko pracy – formalnie odwołuje pracownika z zajmowanego przez niego dotychczas stanowiska, nie można zasadnie twierdzić, że dopiero oświadczenie pracodawcy niesie ze sobą skutek rozwiązania stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania. Pozbawilibyśmy bowiem wówczas pracownika swobody w procesie kreacji stosunku pracy. Priorytet ma w tej sytuacji pracownik składający rezygnację z zajmowanego stanowiska oraz jednocześnie rozwiązujący za wypowiedzeniem stosunek pracy na mocy swojego wyraźnego oświadczenia woli [6].

Jeżeli zatem pracownik zatrudniony na podstawie powołania (skarbnik z przedstawionego na początku przykładu) złoży wypowiedzenie, to należy uznać je za skuteczne. Stosunek pracy ulegnie rozwiązaniu. Niemniej jednak organ, który powołał pracownika (w przypadku skarbnika gminy – rada gminy) powinien podjąć uchwałę o jego odwołaniu ze stanowiska. Co prawda taka uchwała ma tylko charakter deklaratoryjny i stanowi jedynie czynność techniczną, to jednak wskazuje się, że odwołanie jest konieczne, aby móc powołać kolejną osobę na opróżnione stanowisko.

Odpowiadając zatem na przedstawione na początku pytanie, osoba zatrudniona na stanowisku skarbnika gminy może skutecznie zrezygnować z zatrudnienia i złożyć oświadczenie woli o wypowiedzeniu stosunku pracy. Nie będzie zatem zdana na wolę organu, którą ją powołał, a zatrudnienie nie musi okazać się stosunkiem pracy na zawsze.

[1] wyrok Sądu Najwyższego z dn. 22 grudnia 1976 r., sygn. akt I PRN 121/76;

[2] Baran Krzysztof W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III;

[3] Gersdorf Małgorzata, Raczkowski Michał, Rączka Krzysztof, Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III;

[4] wyrok Sądu Najwyższego z dn. 27 marca 2007 r., II PK 225/06;

[5] Gersdorf Małgorzata, Raczkowski Michał, Rączka Krzysztof, Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III;

[6] W. Cajsel, Rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika powołanego, Służba Pracownicza 2012, nr 9.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa  oraz ma charakter wyłącznie  informacyjny. Stanowi  wyraz poglądów jego  autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.